Μπορεί ν’ ακούγεται ως άτοπη τοποθέτηση, αλλά δεν είναι! Το γιατί, το ξέρουμε όλοι μας, γιατί έχει να κάνει με την κοινωνική οκνηρία...
Στην κοινωνική ψυχολογία των ομάδων, η κοινωνική οκνηρία είναι το φαινόμενο κατά το οποία τα άτομα καταβάλουν λιγότερη προσπάθεια για την επίτευξη ενός στόχου όταν δουλεύουν σε ομάδες, από όση καταβάλουν όταν δουλεύουν μόνοι τους. Είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που κάνουν τις ομάδες λιγότερο αποδοτικές σε σχέση με την εργασία που καταβάλουν τα μέλη τους ως άτομα.
Μία εξήγηση της κοινωνικής οκνηρίας είναι ότι οι άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν έχουν κίνητρα όταν δουλεύουν σε ομάδες καθώς νομίζουν ότι η προσφορά τους είναι μη αξιολογήσιμη. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μίας έρευνας και ανάλυσης (Karau & Williams, 1993), η κοινωνική οκνηρία είναι ένα διαστροφικό φαινόμενο, αλλά δεν παρουσιάζεται όταν τα μέλη των ομάδων αισθάνονται ότι το καθήκον ή η ίδια η ομάδα είναι πολύ σημαντική. Μπορεί να συμβεί όταν ένα άτομο αισθάνεται υποεκτιμημένο μέσα στην ομάδα.
Η εργασία μέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον δεν είναι ικανή από μόνη της να δώσει κίνητρο στους εργαζόμενους. Απάντηση στο πρόβλημα της κοινωνικής οκνηρίας είναι η παρακίνηση. Σύμφωνα με τον Rothwell, αυτό που κάνει μία ομάδα να δουλεύει αποτελεσματικά είναι τα τρία C της παρακίνησης: η Συνεργασία (collaboration), το Περιεχόμενο (content), και η Επιλογή (choice).
Συνεργασία είναι ο τρόπος με τον οποίο ασχολείται κανείς με την ομάδα μέσω της ανάληψης και ανάθεσης σημαντικών καθηκόντων. Είναι ο τρόπος με τον οποίο τα μέλη της ομάδας μοιράζονται τη γνώση και εκπληρώνουν αλάνθαστα τα καθήκοντά τους.
Με τον όρο Περιεχόμενο εννοείται η σημασία των καθηκόντων του καθενός μέλους μέσα σε μία ομάδα. Αν τα μέλη βλέπουν πως ο ρόλος τους είναι σημαντικός στην επιτυχία του σκοπού της ομάδας, είναι πιο πιθανό ότι θα εκτελέσουν τα καθήκοντά τους.
Η επιλογή δίνει το δικαίωμα στα μέλη της ομάδας να επιλέξουν ποια καθήκοντα επιθυμούν να αναλάβουν. Ο προσδιορισμός και η ανάληψη των καθηκόντων μέσα σε μία ομάδα μπορεί να προκαλέσει παράπονα και εκνευρισμό. Αν τα μέλη της ομάδας έχουν την ελευθερία να επιλέξουν το ρόλο τους, η κοινωνική οκνηρία θα παρουσιάζεται όλο και λιγότερο, ενώ τα μέλη θα ενθαρρύνονται να δουλέψουν ομαδικά.
Στην Ελλάδα η κοινωνική οκνηρία περιγράφεται με τον όρο ωχαδερφισμός. Προέρχεται από τη φράση Ωχ αδερφέ! που δηλώνει αδιαφορία και αναλγησία για τα γενικότερα προβλήματα.
Παραβάλλεται με τον όρο ζαμανφουτισμός, ο οποίος προέρχεται από τη γαλλική έκφραση je m' en fous (στα παλιά μου τα παπούτσια).
Η έκφραση αυτή, έγινε γνωστή στους Έλληνες πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν τα Γαλλικά ήταν η πιο κοινή ξένη γλώσσα στην Ελλάδα. Αργότερα μπήκε στο ελληνικό καθημερινό λεξιλόγιο και δηλώνει την ανεμελιά ή συνειδητή και αφ' υψηλού περιφρόνηση προς οτιδήποτε θα έπρεπε θεωρητικά να απασχολεί κάποιον.
Ας τα σκεφτούμε όλα αυτά κι ας αποφασίσουμε κάποια στιγμή να «υπηρετούμε» τους φελλούς…
