Η διατροφή με ψάρια είναι εν γένει πιο υγιεινή και πολύ πιο ευνοϊκή για το περιβάλλον και την αποτροπή της κλιματικής απορρύθμισης σε σχέση με την κατανάλωση κρέατος. Η Ελλάδα έχει μακρά παράδοση αλιείας και σήμερα μια πολύ ισχυρή βιομηχανία εκτροφής ψαριών, με την οποία τροφοδοτεί την ευρωπαϊκή αγορά. Ποιο είναι όμως το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των ιχθυοκαλλιεργειών, αλλά και των αλιευτικών μεθόδων, ποιοι παράγοντες δρουν επιβαρυντικά και πώς μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση, ειδικά στην τωρινή εύθραυστη κλιματική συνθήκη; Μια πρωτότυπη έρευνα του εργαστηρίου Ιχθυολογίας του Τμήματος Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης φωτίζει πολύ ενδιαφέρουσες πλευρές, ανασύροντας από τον βυθό της πραγματικότητας μη αναμενόμενα ερευνητικά ευρήματα.
Στο πλαίσιο πρόσφατης έρευνας για την ελληνική υδατοκαλλιέργεια και την παράκτια αλιεία μικρής κλίμακας, το εργαστήριο Ιχθυολογίας πραγματοποίησε μια εκτίμηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των δύο σημαντικών αυτών κλάδων. Στην έρευνα, με συντονιστή τον αναπληρωτή καθηγητή Κώστα Γκάνια, συμμετείχαν ο υποψήφιος διδάκτορας Ευάγγελος Κωνσταντινίδης και η μεταπτυχιακή φοιτήτρια Αναστασία Σαπουνά, οι οποίοι συνέλεξαν έναν μεγάλο όγκο στοιχείων καταναλώσεων, παραγωγής, εισροών και εκροών από δύο περιοχές με σημαντική παραγωγή ιχθυοκαλλιέργειας και αλιείας, τη Σαγιάδα στη Δυτική Ελλάδα και τον Θερμαϊκό κόλπο αντίστοιχα.
Οι δύο ερευνητές βασίστηκαν στη μέθοδο αξιολόγησης του κύκλου ζωής (LCA), η οποία εκτιμά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται με ένα προϊόν ή μια διεργασία και προσδιορίζει τόσο την ενέργεια και τις πρώτες ύλες που απαιτούνται για την παρασκευή του προϊόντος, όσο και τις εκροές που προκύπτουν από όλες τις διαδικασίες και επιβαρύνουν το περιβάλλον, όπως εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ευτροφισμός, οικοτοξικότητα κ.λπ.
Στην έρευνά του για την ιχθυοκαλλιέργεια ο κ. Κωνσταντινίδης εφάρμοσε την LCA στα διαδοχικά στάδια της παραγωγής, από την παραγωγή του γόνου, την παρασκευή ιχθυοτροφών, την εκτροφή και την τελική συσκευασία των ψαριών, στοχεύοντας στην ανίχνευση των πιο περιβαλλοντικά επιβαρυντικών διαδικασιών.
«Οι ιχθυοτροφές βρέθηκαν ως ο πλέον επιβαρυντικός παράγοντας, επηρεάζοντας τις 17 από τις 18 εξεταζόμενες κατηγορίες επίπτωσης, με κύρια την οικοτοξικότητα των εσωτερικών και των θαλάσσιων υδάτων. Αν και η θαλασσοκαλλιέργεια βασίζεται στην εκτροφή ψαριών στο φυσικό τους περιβάλλον, εντούτοις η κατηγορία “κατανάλωση νερού” επηρεάστηκε σε πολύ υψηλό ποσοστό στη φάση της παραγωγής γόνου στα εκκολαπτήρια, καθώς η διαδικασία αυτή πραγματοποιείται σε χερσαίες εγκαταστάσεις. Στο στάδιο της συσκευασίας των ψαριών, αν και προκαλεί μικρότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον, αποκαλύφθηκε ότι η χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και των ιχθυοκιβωτίων από φελιζόλ (EPS) ήταν οι πλέον επιβαρυντικοί παράγοντες. Σε ό,τι αφορά τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, η παρασκευή ιχθυοτροφών ήταν ο κυριότερος παράγοντας. Συνολικά εκτιμήθηκε ότι εκπέμπονται 6,3 κιλά CO2 ανά κιλό εκτρεφόμενου λαβρακιού, τιμή υψηλότερη από άλλα σημαντικά είδη της ευρωπαϊκής ιχθυοκαλλιέργειας, όπως ο σολομός και η πέστροφα με 5,1 και 5,4 κιλά αντίστοιχα», σημείωσε ο κ. Γκάνιας.
Για την αλιεία μικρής κλίμακας η κ. Σαπουνά διαπίστωσε ότι μικρότερης ιπποδύναμης σκάφη παρουσιάζουν χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου ανά κιλό αλιεύματος, οδηγώντας σε μειωμένες εκπομπές αερίων.
