Το «Γεντέκι»… σέρνει καράβι!!!

Το γεντέκιείναι μια λέξη με πάρα πολλές σημασίες – το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας καταγράφει ούτε λίγο ούτε πολύ είκοσι! Καταρχάς, σημαίνει το...

σκοινί με το οποίο ρυμουλκούσαν βάρκα, και κατ’ επέκταση την ίδια την πράξη της ρυμούλκησης. Έπειτα, σημαίνει το άλογο που το οδηγεί κανείς πεζός από το χαλινάρι. Είναι επίσης το μικρό καζάνι με το ζεστό νερό και το βρυσάκι στα καφενεία. Δάνειο από τα τουρκικά, yedek, που σημαίνει το σκοινί της ρυμούλκησης και, γενικότερα, «εφεδρικός».

Με το γεντέκι έσερναν τα σκάφη ιδίως σε ποταμούς. Βρήκα ένα διήγημα του Αντ. Γιαλούρη, με τίτλο Γεντέκι, όπου πρωταγωνιστεί ένας που «στον ώμο είχε ριχτό ένα τυλιγμένο σκοινί, που του χρησίμευε για να τραβά γεντέκι τις βάρκες και τα καϊκια». Γεντέκι πήγαιναν τα εφεδρικά άλογα ή όσα τύχαινε να περισσεύουν, όπως στον Μακρυγιάννη: «είχα άλογα άδεια και τράβαγε γεντέκια».

Για το γεντέκι του καφενείου, που ακόμα χρησιμοποιείται και το βρίσκουμε και σε καταλόγους προμηθευτών, έχει γράψει πολλά ο Ηλ. Πετρόπουλος στο Ο τούρκικος καφές εν Ελλάδι. Μια σημασία που δεν την βρίσκω στις είκοσι του λεξικού: «φαρδύ χασαπομάχαιρο, από αυτά που τα λένε γεντέκια» (Μυριβήλης, Ο Βασίλης ο Αρβανίτης). Μπελάς το γεντέκι.

(Λέξεις που χάνονται, του Νίκου Σαραντάκου, από το ΒΗΜΑ)