Της Γιούλης Σταριδά
«Παιδιά, μόλις κόπηκα με ξυραφάκι... Ο πόνος όμως είναι απολαυστικός, ένιωσα μια ελευθερία… Δεν με πονάνε πλέον τα προβλήματά μου». Ξυραφώνομαι: Αυτή είναι η κωδική ονομασία της άκρως επικίνδυνης πρόκλησης που έχει μπει για τα καλά στα γυμνάσια και τα λύκεια της χώρας θέτοντας τελευταία σε κατάσταση συναγερμού τις...
Η άκρως επικίνδυνη, νέα, σιωπηλή και εθιστική «μόδα» που υιοθετούν ολοένα και περισσότεροι έφηβοι στην χώρα μας καταλήγει στην καλύτερη των περιπτώσεων με φουσκάλες και ουλές. Αυτά είναι τα σωματικά σημάδια. Γιατί τα ψυχικά είναι πολύ πιο κρίσιμα...
Χιλιάδες νέα παιδιά αναζητώντας διέξοδο στα προβλήματά τους δεν διστάζουν χρησιμοποιώντας το ξυραφάκι από την ξύστρα να προκαλούν τραύματα σε διάφορα σημεία του σώματός τους και κυρίως στα χέρια τους. Όπως λένε μεταξύ τους:
«Ξυραφώθηκα και ένιωσα καλύτερα». Χαρακώνονται και έπειτα προσπαθούν να καλύψουν τα τραύματά τους φορώντας μακρυμάνικα ρούχα για να μη γίνουν αντιληπτοί από τον περίγυρό τους και ειδικά από τους γονείς. Ωστόσο δεν διστάζουν να δείξουν τα κατορθώματά τους ανεβάζοντας φωτογραφίες σε facebook και twitter, αλλά και βίντεο στο YouTube. Μάλιστα παρακολουθούν με ιδιαίτερη προσοχή επίμαχο υλικό που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο, το οποίο δείχνει με κάθε λεπτομέρεια τα βήματα για να φτάσει κανείς στο επιθυμητό αποτέλεσμα: να κόψει τα χέρια του σε πολλά σημεία και να νιώσει... ικανοποίηση.
«Δεν πονάει η καρδιά μου και το μυαλό μου, μόνο το σώμα μου… Νιώθω ελεύθερη. Αν το κάνεις, θα με καταλάβεις» λέει μια νεαρή κοπέλα σε βίντεο που κυκλοφορεί στο ίντερνετ παροτρύνοντας και άλλα παιδιά να πράξουν το ίδιο. Στο διαδίκτυο μάλιστα έχουν δημιουργεί ολόκληρες κοινότητες, στις οποίες οι έφηβοι ενθαρρύνουν ο ένας τον άλλον να χαρακώνονται.
Είναι ενδεικτικό ότι σε ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης έχει δημιουργηθεί ομάδα μέσα από την οποία οι έφηβοι αυτοτραυματίζονται προκειμένου ο αγαπημένος τους τραγουδιστής να σταματήσει να καπνίζει μαριχουάνα, ενώ σε άλλο προφίλ στο facebook μια 15χρονη εξηγεί στους συνομηλίκους της πώς χειρίζεται το θέμα στο σπίτι. «Μαμά, μπαμπά, πάω για ύπνο…» Μετάφραση: «Μαμά, μπαμπά, πάω να κόψω τα χέρια μου και μετά να κλάψω μέχρι να κοιμηθώ».
Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, το 13% των εφήβων παρασύρεται από το επικίνδυνο «κύμα» του αυτοτραυματισμού. Κάτι που σημαίνει κατ' αναλογία ότι ήδη περίπου 90.000 παιδιά έχουν δοκιμάσει την ανατριχιαστική εμπειρία στον συνολικό πληθυσμό των περίπου 700.000 Ελλήνων μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κι εδώ δεν υπολογίζονται οι έφηβοι που έχουν σταματήσει το σχολείο μετά την υποχρεωτική εκπαίδευση, δηλαδή μετά τη Γ' γυμνασίου. Ερευνες του εξωτερικού, όπου η απειλή έχει εμφανιστεί εδώ και τρία χρόνια, δείχνουν επίσης ότι τα «θύματα του ξυραφιού» και γενικώς του αυτοτραυματισμού είναι κυρίως κορίτσια (σε ποσοστό που στις ΗΠΑ φτάνει το 85%). Η απειλή μάλιστα απασχόλησε περισσότερο τα μέσα ενημέρωσης και πήρε τις πραγματικές της διαστάσεις στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, όταν αποδείχθηκε ότι νεαρές celebrities, όπως η Μάιλι Σάιρους και η Ντέμι Λοβάτο, έχουν εθιστεί στο ξυράφι.
«Το να “ξυραφώνεται” κάποιος, δηλαδή να αυτοτραυματίζεται με ξυράφι, είναι ένα φαινόμενο που λαμβάνει μεγάλες και απρόβλεπτες διαστάσεις ανάμεσα στους εφήβους και ιδιαίτερα στο διαδίκτυο, όπου τα παιδιά επικοινωνούν και μοιράζονται διάφορους τρόπους αυτοτραυματισμού το ένα με το άλλο» εξηγεί στην «Espresso της Κυριακής» ο πρόεδρος του συλλόγου Το Χαμόγελο του Παιδιού Κώστας Γιαννόπουλος. «Εμείς είμαστε ενήμεροι εδώ και περίπου ένα χρόνο γι' αυτή την επικίνδυνη μόδα και προσπαθούμε να βοηθήσουμε όσο μπορούμε.
Επισκεπτόμαστε σχολεία, μιλάμε με παιδιά και γονείς, και μέσα από την ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα μας, το Yousmile, επικοινωνούμε με τους μαθητές και αυτοί επικοινωνούν μαζί μας αναζητώντας λύση.
»Το λεπίδι, το ξυραφάκι της ξύστρας που χρησιμοποιούν οι έφηβοι για να αυτοτραυματίζονται, μπορεί να τους στοιχίσει ακόμη και τη ζωή. Η μόλυνση είναι σίγουρη και οι συνέπειες μπορεί να είναι τρομακτικές για την υγεία. Είμαστε ανήσυχοι και προβληματισμένοι για τη νέα αυτή μόδα. Πρέπει με κάθε τρόπο να δώσουμε στα παιδιά να καταλάβουν ότι αυτό που κάνουν είναι επικίνδυνο για την ίδια τους τη ζωή».
Εκτός από τον αυτοτραυματισμό με το ξυραφάκι, έντονες ανησυχίες προκαλεί και ακόμη μία επικίνδυνη πρόκληση που έχουν υιοθετήσει οι έφηβοι στα σχολεία της χώρας μας, προερχόμενη και αυτή από το εξωτερικό. «Εδώ και αρκετό καιρό καταγράφονται περιστατικά με μαθητές που πιάνουν συμμαθητές τους από τον λαιμό και χρονομετρούν πόσο μπορούν να αντέξουν σε άπνοια» λέει ο πρόεδρος του Χαμόγελου του Παιδιού Κώστας Γιαννόπουλος. «Πρόκειται για μια εφηβική τρέλα που επίσης μπορεί να αποβεί μοιραία, καθώς αν ο εγκέφαλος μείνει χωρίς οξυγόνο, τότε προκαλούνται ανεπανόρθωτες βλάβες. Τα παιδιά θέλουν να δείξουν αντοχή και τελικά βάζουν σε άμεσο κίνδυνο τη ζωή τους».
Η παιδοψυχίατρος Μερσύνη Αρμενάκα τονίζει: «Πίσω από τον αυτοτραυματισμό κρύβονται συναισθηματικός πόνος και έντονη δυσφορία, που προκαλούνται από το στρες και τα προβλήματα της σύγχρονης ζωής». Και προσθέτει: «Είναι μια πράξη με την οποία ο νέος προκαλεί επίτηδες αμυχές στα χέρια του ή καταναλώνει τοξικές ουσίες ή χρησιμοποιεί αντικείμενα με σκοπό να προκαλέσει βλάβη στον εαυτό του. Συχνότερα προτιμούν κοψίματα ή καψίματα και μετά ακολουθούν οι αυτοδηλητηριάσεις, χτυπήματα, απόπειρα πνιγμού, ηλεκτροπληξία ή ασφυξία».
Οι γονείς θα πρέπει να αρχίσουν να υποψιάζονται για το πρόβλημα όταν παρατηρήσουν περίεργα καψίματα με τσιγάρο ή αναπτήρα και κοψίματα σε καρπούς, χέρια, πόδια ή την κοιλιά, για τα οποία ο έφηβος δίνει περίεργες δικαιολογίες. Αν επιμένει να φοράει μακρυμάνικα ρούχα, ακόμα και σε ζεστό καιρό.
Αν χτυπά τον εαυτό του ή το κεφάλι του, δίνει μπουνιές σε αντικείμενα ή πέφτει επίτηδες σε τοίχους ή σκληρά αντικείμενα. Αν κολλά αντικείμενα στο δέρμα του ή εμποδίζει σκόπιμα την επούλωση τραυμάτων. Και βέβαια, αν έχει στον προσωπικό του χώρο αιχμηρά αντικείμενα, όπως ξυράφια, μαχαίρια, βελόνες, κομμάτια γυαλί, καπάκια από μπουκάλια.
«Τα παιδιά που καταφεύγουν στον αυτοτραυματισμό προσπαθούν ανεπιτυχώς να αντιμετωπίσουν αισθήματα λύπης, αίσθημα κενού, ενοχές και οργή. Δυστυχώς η ανακούφιση που επιδιώκουν διαρκεί λίγο. Τα εσωτερικά τραύματα και προβλήματα δεν ξεπερνιούνται και επίσης δημιουργούνται νέα. Οι νέοι που προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις προσπαθούν να το κρατήσουν κρυφό. Ντρέπονται να το δείξουν ή νομίζουν ότι κανείς δεν θα τους καταλάβει. Η μυστικότητα και οι τύψεις επηρεάζουν τις σχέσεις τους με την οικογένεια και τους φίλους τους, με αποτέλεσμα να νιώθουν περισσότερο μόνοι, πιο ανάξιοι και παγιδευμένοι» λέει η κ. Αρμενάκα, παραθέτοντας και τις αιτίες του προβλήματος:
«Οι αιτίες που αναφέρονται συχνά είναι η πίεση στο σχολείο, ο σχολικός εκφοβισμός, οι οικονομικές ανησυχίες, η σεξουαλική, σωματική ή συναισθηματική κακοποίηση και το πένθος. Επίσης, η σύγχυση για τη σεξουαλικότητα, ο χωρισμός από σχέση, κάποια αρρώστια ή πρόβλημα υγείας και βέβαια κατάθλιψη, θυμός, άγχος, οικογενειακά προβλήματα».
Η πεταλούδα που δίνει αισιοδοξία!
Σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει το Πρόγραμμα της Πεταλούδας (Butterfly Project), που καλεί τα παιδιά να ζωγραφίσουν μια πεταλούδα στο σημείο του χεριού όπου συνήθως γίνεται το «ξυράφωμα», στέλνοντας έτσι το μήνυμα «ζωγράφισε μια πεταλούδα αντί να ξυραφωθείς».
Στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, η οποία λειτουργεί 24 ώρες την ημέρα και επτά ημέρες την εβδομάδα, μπορεί να καλέσει όποιο παιδί νιώθει την ανάγκη να μιλήσει με κάποιον ψυχολόγο, να επικοινωνήσει τα προβλήματά του και να αναζητήσει λύση.
Εθιστική συμπεριφορά βυθισμένη στη σιωπή
Ο Στέφανος Αλεβίζος, ψυχολόγος του Χαμόγελου του Παιδιού, μιλώντας στην «Espresso της Κυριακής» δίνει ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για τον αυτοτραυματισμό των παιδιών και ειδικά την απειλή του ξυραφώματος: «Οι έφηβοι που αυτοτραυματίζονται το κάνουν κρυφά και υποφέρουν σιωπηλά. Δεν είναι μια πράξη με πρόθεση αυτοκτονίας, ωστόσο ο κίνδυνος σοβαρού και θανατηφόρου τραυματισμού παραμένει υψηλός. Τα παιδιά χαρακώνονται με αιχμηρά αντικείμενα, όπως η μικρή λεπίδα από την ξύστρα, αλλά δεν έχουμε εντοπίσει μόνο αυτό.
Προκαλούν εγκαύματα ή τοποθετούν μικροσκοπικά γυάλινα, πλαστικά ή μεταλλικά αντικείμενα στον υποδόριο ιστό ή και βαθύτερα (self-embedding). Σκοπός τους δεν είναι να τιμωρήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, να τραβήξουν την προσοχή τους ή να δηλώσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα. Σκοπός τους είναι η πρόκληση σωματικού πόνου, με στόχο την ανακούφιση από συναισθηματικές δυσκολίες. Για παράδειγμα, υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών που έχουν βιώσει σχολικό εκφοβισμό και ως λύση στο πρόβλημά τους έχουν βρει τους αυτοτραυματισμούς».
Δίνοντας ακόμη μία διάσταση του προβλήματος, ο ψυχολόγος προσθέτει πως ειδικά το «ξυράφωμα» προκαλεί αποδεδειγμένα εθισμό: «Πρόκειται καθαρά για μια εθιστική συμπεριφορά. Οι έφηβοι νιώθουν ικανοποίηση και το επαναλαμβάνουν. Το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί άμεσα, καθώς όσο περνά ο καιρός ο νέος ή η νέα θα βάζει το ξυράφι ακόμη πιο βαθιά... Τα παιδιά θα πρέπει να καταλάβουν ότι καμία χαρακιά δεν θα λύσει τα προβλήματα».
