Συνέντευξη με την Όλγα Κακαμπάκου*
Αν και αναγνωρίζει πως σήµερα ο κόσµος πηγαίνει πολύ πιο εύκολα στον ψυχίατρο σε σχέση µε το παρελθόν, εκτιµά πως ως κοινωνία έχουµε ακόµη βήµατα να κάνουµε σε σχέση µε το στίγµα που εξακολουθεί να υπάρχει για την ψυχική νόσο...
Επιδιώξατε να είστε ψυχίατρος στο στρατό ή ήταν κάτι που προέκυψε στη ζωή σας;
Το να είµαι στο στρατό δεν προέκυψε. Πήρα την απόφαση να κάνω στρατιωτική Ιατρική στη Β Λυκείου, θεωρώντας πως ήταν κάτι που δεν θα µε άφηνε να νιώσω πλήξη στο µέλλον. Μ’ αρέσει η ενασχόληση µε τους ανθρώπους, γι’ αυτό και επέλεξα την Ψυχιατρική αργότερα. Ήταν µία δύσκολη σχολή, τότε µπαίναµε µε ποσόστωση, σε ένα ποσοστό 10% επί των εισαγοµένων ανδρών, οπότε οι βάσεις για τις γυναίκες στη στρατιωτική Ιατρική ήταν πολύ υψηλές.
Πώς διαφοροποιείται η καθημερινότητά σας σε σχέση µε συναδέλφους σας που δουλεύουν π.χ. σε ένα νοσοκομείο ή διατηρούν ένα ιατρείο;
Στην καθηµερινότητά µου, το πρωί υπάρχει η δουλειά στο στρατιωτικό νοσοκοµείο και το απόγευµα η δουλειά στο ιδιωτικό ιατρείο. Αρκετοί συνάδελφοί µου κάνουν ή το ένα ή το άλλο. Για εµένα, που έχω να συνδυάσω και τα δύο, υπάρχει δυσκολία και από πλευράς χρόνου και από πλευράς των διαφορετικών προβληµάτων και ηλικιακών οµάδων που καλούµαι να αντιµετωπίσω. Στο νοσοκοµείο αντιµετωπίζουµε κυρίως οξέα ψυχωσικά επεισόδια, κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας. Το απόγευµα, βλέπω συνήθως χρόνιες ψυχωσικές διαταραχές και αγχώδεις διαταραχές, νοσήµατα της τρίτης ηλικίας, όπως άνοια και κατάθλιψη, αλλά και περιστατικά σεξουαλικών διαταραχών και διαταραχών πρόσληψης τροφής. Επίσης, το πρωί είµαι ένστολη, κάτι που διαφοροποιεί την καθηµερινότητά µου από αυτήν κάποιου άλλου συναδέλφου.
Αισθάνεστε ότι κάνετε μια …συνηθισμένη δουλειά;
Όχι και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχω να κάνω µε ανθρώπους σε ευαίσθητες ηλικίες και µε ευαίσθητα νοσήµατα. Αν, µάλιστα, συνδυάσεις τα ψυχικά νοσήµατα µε το στρατιωτικό περιβάλλον, αυτό που προκύπτει είναι κάτι το ιδιαίτερο, ίσως λίγο πιο δύσκολο.
Από µόνη της η αλλαγή από την πολιτική, στη στρατιωτική ζωή έχει µια δυσκολία. Αν όµως, η αλλαγή αυτή συµπέσει και µε µια ψυχική διαταραχή λόγω της ηλικίας ή άλλων παραγόντων, απαιτείται πολύ προσεκτικός χειρισµός.
Όταν όµως τελικά βλέπεις ότι η παρέµβαση που έχεις κάνει βοηθάει τον ασθενή σου και µετά από λίγο καιρό, τον βλέπεις να γίνεται καλά, αυτήν την ικανοποίηση δεν µπορεί να σου την δώσει καµία άλλη δουλειά.
Είναι εύθραστη η ψυχολογία ενός νέου ατόμου που πηγαίνει στο στρατό;
Το γεγονός ότι οι νέοι σήµερα πηγαίνουν στο στρατό σε µεγάλη ηλικία, αποτελεί µία καινούρια συνθήκη, την οποία πρέπει να διαχειριστούµε. Όσο µεγαλώνουµε, οι προσαρµοστικοί µας µηχανισµοί δεν είναι τόσο ευέλικτοι. Επιπλέον, ένας νέος σε µεγαλύτερη ηλικία αφήνει και αρκετά πράγµατα πίσω του. Αυτό αποτελεί ένα πρόβληµα από µόνο του.
Δεν θα έλεγα ότι είναι εύθραυστη η ψυχολογία των νέων. Ο στρατός όµως αποτελεί σίγουρα µία νέα συνθήκη στη ζωή τους, που πρέπει να τη διαχειριστούν και να την διαπραγµατευτούν. Υπάρχουν άνθρωποι που τα καταφέρνουν καλά και άνθρωποι που δεν τα καταφέρνουν καλά…
Ποια είναι τα συνηθισμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι στο στρατό;
Όταν καλούνται να καταταγούν, τα κυριότερα προβλήµατα είναι οικονοµικά, που τους προκαλούν έντονο άγχος, αγχώδεις διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας. Η χρήση ουσιών βεβαίως δεν αποκλείεται.
Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις νέων που αναπτύσσουν ψυχικές διαταραχές κατά τη διάρκεια της θητείας τους. Πρόκειται, συνήθως, για ψυχωσικά επεισόδια. Αυτό ωστόσο έχει να κάνει περισσότερο µε το νεαρό της ηλικίας των στρατευµένων κι όχι µε το γεγονός ότι υπηρετούν. Άλλωστε, σ΄ αυτές τις ηλικίες τοποθετείται συχνότερα η έναρξη ψυχωσικών επεισοδίων, σε παγκόσµιο επίπεδο, ανεξαρτήτως της στρατιωτικής θητείας.
Υπάρχει κάποια χαρακτηριστική περίπτωση, που να έχει χαραχτεί στη µνήµη σας;
Πριν ξεκινήσω την ειδικότητα, σε κέντρο κατάταξης, ένας νεαρός που είχε αρρωστήσει, ήλθε µε πυρετό στο ιατρείο της µονάδας. Του έδωσα να βάλει θερµόµετρο κι εκείνος µε ρώτησε «πού να το βάλω;». Τότε δεν µπορούσα να συνειδητοποιήσω ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν πάει ποτέ στο γιατρό ή που δεν έχουν δει ποτέ θερµόµετρο.
Κάποιες περιοχές στην Ελλάδα είναι αποµονωµένες και αποστερηµένες από αγαθά όπως η υγεία ή η εκπαίδευση. Αυτό, εµείς που ζούµε στα µεγάλα αστικά κέντρα, το ξεχνάµε.
Πώς αντιδρούν οι φαντάροι όταν εµφανίζεται για να τους εξετάσει µια γυναίκα;
Τους είναι πιο εύκολο να τους εξετάσω, είναι πιο εύκολο να µου µιλήσουν και εκδηλώνουν πιο εύκολα συναισθήµατα. Αισθάνονται πιο κοντά στη µητρική φιγούρα. Νοµίζω ότι λειτουργεί ανακουφιστικά για τους ίδιους.
Στρατιωτική πειθαρχία. Τι επίδραση έχει στον ψυχισµό του ατόµου;
Η πειθαρχία είναι κάτι πολύ χρήσιµο για έναν ψυχισµό, ώστε να αναπτύξει όρια εσωτερικά. Οι κανόνες που χρησιµοποιεί ο στρατός, η στρατιωτική πειθαρχία και η οργάνωση που έχει σαν µοντέλο, χρησιµοποιείται συχνά σε θεραπευτικές κοινότητες και φαίνεται να δουλεύει καλά.
Έχετε µεταπτυχιακό στις σεξουαλικές διαταραχές. Ποια είναι τα συχνότερα σεξουαλικά προβλήµατα των Ελλήνων;
Για τους άνδρες, το πιο συχνό πρόβληµα είναι οι διαταραχές οργασµού, µε συχνότερη σε αυτήν την κατηγορία την πρόωρη εκσπερµάτιση και όχι τη διαταραχή στύσης που νοµίζουν οι περισσότεροι. Για τις γυναίκες, το συχνότερο πρόβληµα είναι η µειωµένη σεξουαλική επιθυµία.
Το πρόβληµα µε τους ανθρώπους που πάσχουν από σεξουαλικές διαταραχές είναι ότι δεν ξέρουν πού µπορούν να απευθυνθούν. Συχνά αγνοούν ότι υπάρχουν ψυχίατροι µε ειδική εκπαίδευση πάνω στο συγκεκριµένο ζήτηµα και ότι στα δηµόσια νοσοκοµεία, όπως για παράδειγµα στο Αιγινήτειο, υπάρχουν ειδικά ιατρεία σεξουαλικών διαταραχών.
Η αντιµετώπιση σε αυτές τις περιπτώσεις ποια είναι;
Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να ληφθεί ένα καλό ιστορικό, γιατί πολλά από αυτά τα νοσήµατα υποκρύπτουν κάποιο παθολογικό αίτιο (π.χ. πολύ συχνή αιτία στυτικής δυσλειτουργίας είναι ο διαβήτης) είτε κάποια ψυχική διαταραχή. Αν δεν υπάρχει άλλη διαταραχή, η παρέµβαση είναι ψυχοθεραπευτική. Το τελευταίο διάστηµα που, λόγω της οικονοµικής κρίσης, έχουν αυξηθεί οι αγχώδεις διαταραχές και οι καταθλίψεις, εµφανίζονται συχνότερα προβλήµατα στη σεξουαλική επιθυµία, εξαιτίας ακριβώς της αύξησης των ψυχικών διαταραχών.
Η ψυχοθεραπεία στις σεξουαλικές διαταραχές είναι ατοµική ή σε ζευγάρια;
Το ιδανικό είναι να γίνεται σε ζευγάρια. Αν όµως κάποιος δεν έχει το ταίρι του τη στιγµή που προσέρχεται σε θεραπεία, µπορούµε να δουλέψουµε και ατοµικά.
Για πολλούς ανθρώπους, η ψυχοθεραπεία είναι συνώνυµη ενός «ακριβού σπορ των πλουσίων».
Αυτό είναι µύθος. Η ψυχοθεραπεία είναι πλέον προσιτή, δεν είναι τόσο ακριβή. Σήµερα, υπάρχουν αρκετές µορφές ψυχοθεραπείας, η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, η συµπεριφορική, η γνωσιακή, η ατοµική και πολλές ακόµη. Υπάρχουν ψυχοθεραπείες που γίνονται µε περιορισµένο αριθµό συνεδριών, άρα και µε περιορισµένο κόστος. Η προσέγγιση εξαρτάται από τη διαταραχή και από την εκπαίδευση του κάθε γιατρού.
Πέρα από αυτό, µπορεί κανείς να µπει σε ψυχοθεραπευτική διαδικασία και σε δηµόσιο νοσοκοµείο. Το Αιγινήτειο προσφέρει κάτι τέτοιο. Οι συµµετέχοντες καλούνται να καταβάλουν ένα συµβολικό ποσό.
Σήµερα, πηγαίνουν ευκολότερα οι άνθρωποι στον ψυχίατρο;
Ευτυχώς, πηγαίνουν ευκολότερα από ό,τι στο παρελθόν. Τα στατιστικά στοιχεία της ΠΟΥ δείχνουν ότι το 2020 η κατάθλιψη θα είναι δεύτερη νόσος. Επίσης, ανάµεσα στις 10 νόσους που προκαλούν τη µεγαλύτερη επιβάρυνση στη ζωή του ανθρώπου, οι 4 είναι ψυχικά νοσήµατα. Αυτό δείχνει πόσο µεγάλη επιβάρυνση προκαλούν τα ψυχιατρικά νοσήµατα στη ζωή ενός ανθρώπου.
Είναι πολύ µεγάλος µύθος ότι στον ψυχίατρο πηγαίνουν όσοι είναι τρελοί.
Και είναι κρίµα να υπάρχουν τρόποι αντιµετώπισης, είτε φαρµακευτικοί, είτε ψυχοθεραπευτικοί, είτε συνδυασµός και των δύο και να µην τους χρησιµοποιούµε. Θα πρέπει αυτό το στίγµα για την ψυχική ασθένεια να το καταπολεµήσουµε ως κοινωνία. Το πρόβληµα είναι ότι η εικόνα που έχουµε για τους ψυχικά ασθενείς είναι λίγο κινηµατογραφική.
Πολλοί αρνούνται να πάρουν ψυχιατρικά φάρµακα από φόβο ότι θα αλλάξει η προσωπικότητά τους. Πώς το σχολιάζετε;
Τα ψυχιατρικά φάρµακα είναι σηµαντικά όπλα. Ευτυχώς που υπάρχουν και µπορούµε να βοηθήσουµε σε πολύ σοβαρές καταστάσεις, όπως οι µείζονες καταθλίψεις, όπου οι άνθρωποι αυτοκτονούν και τα µεγάλα ψυχωσικά επεισόδια, όπου οι άνθρωποι έχουν µια πολύ άσχηµη ποιότητα ζωής. Τα φάρµακα δεν µεταβάλλουν την προσωπικότητά µας. Aντίθετα, βοηθούν κάποιον να ξαναβρεί τον εαυτό του. Σαφώς, ένα φάρµακο έχει και επιθυµητές και ανεπιθύµητες ενέργειες, αλλά εκεί έγκειται και το ταλέντο του γιατρού, να µπορέσει να σταθµίσει ποιο είναι το καλύτερο για τον ασθενή του, να ζυγίσει το θεραπευτικό όφελος µε το κόστος από τις ανεπιθύµητες ενέργειες.
Και µετά την Ψυχιατρική, οι Πολιτικές Επιστήµες στη Νοµική Αθηνών. Πώς αποφασίσατε να στραφείτε σε ένα τόσο διαφορετικό αντικείµενο;
Όταν τέλειωσα την Ιατρική, σκεφτόµουν πώς θα µπορούσα να διευρύνω τους ορίζοντές µου, για να έχω την ικανότητα να κατανοώ καλύτερα διαφορετικούς ανθρώπους, από διαφορετικά κοινωνικά πλαίσια. Η ενασχόληση µε κοινωνιολογικά θέµατα, που µου προσφέρει η σχολή αυτή, µε βοήθησε να αποκτήσω µια ευρύτερη αντίληψη για και να κατανοήσω περισσότερο κοινωνικά µοντέλα, που µπορούν να επηρεάζουν τον άνθρωπο. Εξάλλου, και στην Ψυχιατρική πλέον, κυρίαρχο είναι το βιοψυχοκοινωνικό µοντέλο στην προσέγγιση µιας διαταραχής, το πώς αυτή εκφράζεται στον ψυχισµό ενός ανθρώπου και ποιες είναι οι συνιστώσες της κοινωνίας.
ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟ
Υπήρξαν στιγµές που να νιώσατε πως δεν µπορείτε να «επιβληθείτε»;
Μέσα από τη φοίτηση στη Σχολή, νοµίζω ότι διδασκόµαστε έναν τρόπο να µπορούµε να επιβληθούµε, χωρίς να είναι απόλυτα συνειδητός. Ανεξάρτητα από αυτό, έχω την αίσθηση ότι οι γονείς µου µε µεγάλωσαν µε τρόπο ώστε να είµαι πιο ανεξάρτητη και αυτόνοµη. Δεν ένιωσα ποτέ ότι δεν µπορώ να επιβληθώ και νοµίζω ότι το οφείλω και στους γονείς µου αυτό.
Πώς σας αντιµετώπισαν στο εργασιακό σας περιβάλλον;
Ήταν πολύ θετικά τα πράγµατα. Η εµπειρία που είχα ήταν αποδοχής. Άλλωστε και στο νοσοκοµείο όπου ήµουν ειδικευόµενη, υπήρχαν πολλές γυναίκες. Αλλά και ως διευθύντρια υγειονοµικής µονάδας, όπου πήγα σε µικρή ηλικία, οι διοικητές που είχα µε αντιµετώπισαν πολύ καλά.
Όταν κάνετε µια νέα γνωριµία, πώς αντιδρούν όταν µαθαίνουν ότι είστε ψυχίατρος στο στρατό;
Προκαλούν πολύ µεγάλη εντύπωση και το ότι είµαι ψυχίατρος και το ότι είµαι στο στρατό. Μετά την πρώτη έκπληξη όµως, το συνηθίζουν.
Γεννήθηκε στην Αθήνα και µεγάλωσε στο Νέο Ηράκλειο. Το 1994 πέρασε στη ΣΣΑΣ Θεσσαλονίκης και το 2009 τέλειωσε την ειδικότητα της Ψυχιατρικής, στην Πανεπιστηµιακή Ψυχιατρική στο Αιγινήτειο Νοσοκοµείο. Έκανε µεταπτυχιακό στη θεραπεία των σεξουαλικών διαταραχών στο Ερευνητικό Πανεπιστηµιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ). Έχει εκπαιδευτεί στην οµαδική και στην γνωσιακή ψυχοθεραπεία και εκπαιδεύεται στην ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία.
Ήταν ειδικευόµενη στο 401 στρατιωτικό νοσοκοµείο και έχει διατελέσει διοικητής λόχου υγειονοµικού στη Β. Ελλάδα και διευθύντρια υγιειονοµικής µονάδας σε Κέντρο Κατάταξης στην Καλαµάτα. Σήµερα είναι λοχαγός ψυχίατρος, επιµελήτρια Ψυχιατρικής Κλινικής στο 414 ΣΝΕΝ.
Το 2005 πέρασε στο Τµήµα Πολιτικών Επιστηµών της Νοµικής, µε κατατακτήριες εξετάσεις.
(*Είναι ψυχίατρος, είναι αξιωµατικός του Στρατού Ξηράς, είναι επιµελήτρια στην Ψυχιατρική Κλινική του 414 Στρατιωτικού Νοσοκοµείου. Με βαθιά ριζωµένη την πεποίθηση ότι «πρέπει να εκπαιδεύεσαι και να είσαι όσο το δυνατόν καλύτερος, για να προσφέρεις στον άνθρωπο που έχεις απέναντί σου», η Όλγα Κακαµπάκου δεν παύει να αναζητά τη γνώση όχι µόνο στην ειδικότητά της, αλλά και έξω από αυτήν, καθώς είναι και φοιτήτρια στο Τµήµα Πολιτικών Επιστηµών της Νοµικής).
Της Νεκταρίας Καρακώστα από lifepositive
