Το όνομά της, mauve stinger, δηλαδή μοβ κεντρί, δεν είναι τυχαίο: η συγκεκριμένη μέδουσα, η οποία έχει χρώμα ροζ προς μοβ και σχήμα καμπάνας, είναι γνωστή για το επώδυνο τσίμπημά της...
Οι επιστήμονες όμως σπεύδουν να καθησυχάσουν όσους απολαμβάνουν το μπάνιο στη θάλασσα ότι δεν είναι όλες οι μέδουσες το ίδιο ενοχλητικές, αλλά και οι πληθυσμοί τους δεν είναι ίδιοι σε όλα τα σημεία της Μεσογείου, όπως προκύπτει από το πρόγραμμα καταγραφής τους που βρίσκεται σε εξέλιξη και στο οποίο μετέχουν και έλληνες υδροβιολόγοι.
Χωρίς εξάρσεις. Όπως διαπιστώνεται ήδη, ως σήμερα στις ελληνικές θάλασσες δεν έχει παρατηρηθεί το φαινόμενο των πληθυσμικών εξάρσεων μεδουσών. Ωστόσο οι επιστήμονες θέλουν να είναι προετοιμασμένοι για κάθε ενδεχόμενο. Εδώ και δύο χρόνια έχει αρχίσει καταγραφή των πληθυσμικών εξάρσεων των μεδουσών στις θάλασσες της χώρας μας έχει από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος με τη βοήθεια των πολιτών. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία στο πλαίσιο του διαμεσογειακού προγράμματος Jellywatch της Διεθνούς Επιτροπής για την Επιστημονική Παρακολούθηση της Μεσογείου (CIESM). «Η βοήθεια του κόσμου είναι απαραίτητη. Αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε έρευνες σε περισσότερα από 18.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής που έχει η Ελλάδα και 220.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα επιφάνειας θάλασσας», αναφέρει η Αναστασίου Μήλιου, υδροβιολόγος και συντονίστρια επιστημονικής έρευνας στο Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος. Οι επιστήμονες, στα πλαίσια του προγράμματος προσφέρουν ενημέρωση στους πολίτες ώστε να είναι σε θέση να ξεχωρίζουν τα διαφορετικά είδη μεδουσών.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα στις πληθυσμικές εξάρσεις των μεδουσών, όπως τονίζουν οι ειδικοί, προκαλείται από τα είδη - εισβολείς. Αυτά τα είδη μεδουσών μεταφέρονται με το έρμα των πλοίων ή μέσω των ρευμάτων. Η παρουσία τους σε οικοσυστήματα όπου δεν υπάρχουν φυσικοί θηρευτές μπορεί να προκαλέσει εξάρσεις με σοβαρές συνέπειες.
Ενδεικτική είναι η περίπτωση του είδους mnemiopsis leidyi στα τέλης της δεκαετία του '80. Οι μέδουσες αυτές μεταφέρθηκαν με το έρμα των πλοίων από τον Ατλαντικό στον Εύξεινο Πόντο με αποτέλεσμα την καταστροφή των ιχθυοαποθεμάτων αλιείας.
Οπως προσθέτουν, μολονότι οι «ζελέδες» της θάλασσας για πολλούς είναι οργανισμοί που προκαλούν φόβο, παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
«Οι μέδουσες δεν αποτελούν ούτε κίνδυνο ούτε λόγο ανησυχίας», λέει στα «ΝΕΑ» η κ. Μήλιου. Προσθέτει ότι αυτό που πρέπει να μας ανησυχεί είναι οι πληθυσμικές εξάρσεις μεδουσών, δηλαδή η εμφάνιση δεκάδων έως εκατοντάδων ανά κυβικό μέτρο σε μια θαλάσσια περιοχή. Κι αυτό διότι μπορεί να έχουν επιπτώσεις στον τουρισμό, λόγω του φόβου των πολιτών για κολύμπι. Αλλά και στην αλιεία: μπορεί να προκληθεί καταστροφή των ιχθυοαποθεμάτων. «Αυτό που είναι ξεκάθαρο όμως είναι πως οι πληθυσμικές εξάρσεις οφείλονται σε ανθρώπινο παράγοντα, όπως στην υπεραλίευση», σημειώνει η κ. Μήλιου.
Τρία βασικά είδη μεδουσών συναντώνται συχνότερα στο Αιγαίο. Η πρώτη είναι το μοβ κεντρί (pelagia noctiluca) που τσιμπάει και το... καταλαβαίνουμε αρκετά. Εχει οκτώ απλά πλοκάμια και τέσσερα παχύτερα γύρω από τη στοματική κοιλότητα. Η δεύτερη είναι η μεσογειακή ή τηγανητό αυγό (λόγω του σχήματός της). Μπορεί να τσιμπάει αλλά το τσίμπημά της έχει μικρή έως μηδαμινή επιρροή στον ανθρώπινο οργανισμό. Η τρίτη, την οποία συναντάμε αρκετά συχνά στο Αιγαίο, είναι τσούχτρα moon jelly. Αναγνωρίζεται εύκολα από τους τέσσερις γεννητικούς αδένες σε σχήμα πετάλου που βρίσκονται πάνω στο σώμα της.
Οι επιστήμονες τονίζουν επίσης ότι οι μέδουσες αποτελούν τροφή για πολλά θαλάσσια είδη όπως π.χ. για τις θαλάσσιες χελώνες. Μάλιστα η μεσογειακή μέδουσα αποτελεί καταφύγιο για τα μικρά ψάρια. Κρύβονται εκεί για να αποφύγουν τους θηρευτές τους.
Αν μας τσιμπήσει
Μια μέδουσα που την τσίμπησε ήταν η αιτία που η αυστραλή κολυμβήτρια μεγάλων αποστάσεων Κλόε ΜακΚάρντελ εγκατέλειψε προχθές, την προσπάθειά της να διαπλεύσει το θαλάσσιο στενό ανάμεσα στην Κούβα και τη Φλόριδα.
Οσοι βέβαια απολαμβάνουν ένα απλό καλοκαιρινό μπάνιο στη θάλασσα και τους τσιμπήσει τσούχτρα δεν χρειάζεται να... εγκαταλείψουν την παραλία. Οι ειδικοί προτείνουν στους πολίτες να ακολουθήσουν τις παρακάτω συμβουλές για να ανακουφιστούν από τον πόνο και το τσούξιμο:
Θα πρέπει να απομακρύνουν με προσοχή και όχι με γυμνά χέρια τα πλοκάμια της τσούχτρας που ίσως έχουν μείνει επάνω στο σώμα τους. Μια λύση είναι να πάρουν άμμο και να τρίψουν το σημείο όπου βρίσκονται τα πλοκάμια έως ότου απομακρυνθούν.
Μια άλλη λύση που θα απαλύνει τον πόνο, λένε, είναι να τοποθετήσουμε ένα βρεγμένο πανί προκειμένου να απομακρυνθεί ο ερεθισμός. Επίσης, εάν διαθέτουμε μια από τις ειδικές αλοιφές κατά των τσιμπημάτων ή αμμωνία, αλείφουμε το σημείο.
Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε ότι το άτομο το οποίο έχει υποστεί το τσίμπημα έχει εκτός από το εξάνθημα και άλλα συμπτώματα - όπως δύσπνοια, πρήξιμο στο σώμα, το πρόσωπο, γενικά συμπτώματα αλλεργίας - θα πρέπει να απευνθούμε σε γιατρό.
ΤΑ ΝΕΑ (Μάνος Χαραλαμπάκης)
