ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ
Η ενταφιασμένη νεαρή γυναίκα ήταν στεφανωμένη και έφερε στα αφτιά χρυσά σκουλαρίκια. Εντός του τάφου βρέθηκε ακόμη ένας χάλκινος καθρέφτης, αλλά και μια εγχάρακτη επιγραφή. Η γυναίκα αυτή ήταν μια από τις πρώτες κατοίκους της Θεσσαλονίκης, αφού η ταφή της...
Το στεφάνι είναι το ένατο που ήρθε στο φως κατά τη διάρκεια των εργασιών του μετρό στο εργοτάξιο, στο Σταθμό Δημοκρατίας. Με αφορμή το εύρημα αυτό, η προϊσταμένη της ΙΣΤ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Βασιλική Μισαηλίδου, μίλησε στον «ΑτΚ» και γι' αυτό, αλλά και για ευρήματα του δυτικού νεκροταφείου της αρχαίας Θεσσαλονίκης, που αποκαλύφθηκε στην περιοχή, τονίζοντας πώς τα νεκροταφεία φαίνεται ότι κρατούν τα μυστικά της καθημερινής ζωής των απλών ανθρώπων. Κάπως σαν αρχαίο δημοτολόγιο που μπορεί να προσφέρει δημογραφικά στοιχεία για τον πληθυσμό της πόλης.
«Ηταν ένα απρόβλεπτο εύρημα. Είναι και αυτό χρυσό και εξίσου περίτεχνο και σπάνιο», είπε για το χρυσό στεφάνι η κ. Μισαηλίδου. «Στο ανατολικό νεκροταφείο υπήρχαν δυο τάφοι, όπου είχαν εντοπιστεί από τέσσερα στεφάνια στον καθένα. Εδώ, στη συγκεκριμένη ταφή βρέθηκε μόνο αυτό, πάνω στο κρανίο μιας γυναίκας που υπολογίζουμε κάπου στα 25 χρόνια. Φαίνεται ότι είναι παρόμοιας τεχνικής με τα πρώτα που εντοπίστηκαν. Εξάλλου, δεν πρέπει να υπήρχαν και πολλά εργαστήρια που ασχολούνταν με την κατασκευή αντίστοιχων στεφανιών. Επίσης, η νεκρή φορούσε χρυσά ενώτια (σκουλαρίκια) στα αφτιά, ενώ μέσα στον τάφο βρέθηκε και ένα χάλκινο κάτοπτρο (καθρέφτης), αλλά και μια εγχάρακτη επιγραφή, την οποία ωστόσο μελετάμε ακόμα. Είναι ενδιαφέρον ότι ο τάφος στον οποίο βρέθηκε ήταν μεν σχετικά απλός, αλλά μεγάλος για τα δεδομένα του νεκροταφείου, που είναι πολύ πυκνοί οι τάφοι. Κάποιες φορές, όταν οι τάφοι είναι απλοί, διαθέτουν πιο σημαντικά κτερίσματα. Αλλες φορές, όταν είναι πιο φροντισμένος εξωτερικά ο τάφος, μπορεί να μη μένουν λεφτά για να τοποθετήσουν σημαντικά κτερίσματα. Πάντως, η γυναίκα αυτή πρέπει να είναι από τις πρώτες κατοίκους και τις πρώτες νεκρές της Θεσσαλονίκης. Η ταφή χρονολογείται στις πρώτες δεκαετίες του 3ου αιώνα π.Χ. ενώ η πόλη ιδρύεται το 316 π.Χ.», πρόσθεσε.
Ο «γραμματέας» και ο «αθλητής»
Οπως τόνισε, η σημασία του νεκροταφείου, που χρονολογείται από τις αρχές του 3ου αι. π.Χ. μέχρι τον 4ο αι. μ.Χ., είναι μεγάλη. «Αυτό το νεκροταφείο είναι κοντά στην πόλη και έχει ιδιαίτερη αξία, επειδή είναι αρκετά πυκνό και επειδή αναπτύχθηκε δίπλα σ' ένα δρόμο. Ενα τμήμα του δε σώζεται, επειδή εκ των υστέρων λειτούργησε ως αποθηκευτικός χώρος, με αποτέλεσμα να ισοπεδωθούν παλιότερα τμήματά του. Εχουν αποκαλυφθεί περισσότεροι από 200 τάφοι σε μια αναλογικά μικρή έκταση, με ποικίλες μορφές (κιβωτιόσχημοι, λακκοειδείς, κεραμοσκεπείς), ενώ προκύπτουν και σημαντικά ταφικά έθιμα. Εχουμε, λοιπόν, και καύση και ενταφιασμό. Γίνονταν επιτόπιες μεγάλες πυρές σε μεγάλους λάκκους και μετά έπαιρναν τα οστά και τα πήγαιναν σε τεφροδόχα αγγεία και τα έθαβαν εκεί. Τόσες πολλές πυρές και δεδομένης και της έλλειψης χώρου, συναντούμε πρώτη φορά. Ισως να πρόκειται και για οικογενειακές πυρές, έχουν μάλιστα και περιβόλους γύρω γύρω, ενώ μια από τις ιδιομορφίες είναι και οι βωμοί ή βωμοειδείς κατασκευές που λειτουργούσαν ως σήμανση για τους τάφους. Δηλαδή μπορεί κάτω ή δίπλα από τους τάφους να υπήρχαν βωμοί που έμοιαζαν με κύβο ή που είχαν κυκλικό σχήμα και που μάλιστα κάποιες φορές ήταν επιχρυσωμένοι εξωτερικά», επισήμανε.
Εντυπωσιακά είναι τα κτερίσματα που εντοπίστηκαν στην ανασκαφή και που πολλές φορές μαρτυρούν στοιχεία για την κοινωνική τάξη, την επαγγελματική ιδιότητα, ακόμα και για τις συνήθειες του νεκρού. «Εντοπίστηκαν κοσμήματα, μυροδοχεία, γυάλινα αγγεία (κάποια μάλιστα βρέθηκαν "τσαλακωμένα" επειδή ρίχνονταν στις πυρές, αλλά είναι ευδιάκριτο το προ της πυράς σχήμα τους), βρέθηκαν ειδώλια (γυναικείες μορφές, και βοοειδή), ενώ κάποια από τα κτερίσματα χαρακτηρίζουν το νεκρό και ως προς την επαγγελματική του ιδιότητα. Για παράδειγμα, σε κάποιες ταφές βρέθηκαν οστέινα μελανοδοχεία με τις γραφίδες τους, οπότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι επρόκειτο για κάποιο είδος γραμματέα. Αλλού πάλι ήρθαν στο φως στιλαγγίδες (συγκεκριμένα ένας κρίκος με δυο στιλαγγίδες), ένα είδος εργαλείου που χρησιμοποιούνταν για να μαζεύει το λίπος από τα σώματα των αθλητών μετά τους αγώνες. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ο νεκρός αυτός είχε σχέση με τον αθλητισμό. Τέλος, εντοπίστηκαν νομίσματα, αλλού ο κλασικός χαρώνειος οβολός, το απαραίτητο κατά τις αρχαίες παραδόσεις νόμισμα για το πέρασμα των νεκρών στον Κάτω Κόσμο, και αλλού νομίσματα μέσα σε πουγγί, που κρατούσε στο χέρι ο νεκρός», τόνισε… (agelioforos)
