Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μέρα απόλυτης αργίας και νηστείας. Τα ήθη και τα έθιμα της ημέρας αυτής, πολλά και ποικίλα, ανάλογα με τον τόπο.
Εμείς επιλέξαμε κάποια όχι και τόσα γνωστά έθιμα της ημέρα αυτής. Ένα απ’ αυτά είναι τα Κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής, τα οποία λέγονται πριν την Αποκαθήλωση και μια από τις εκδοχές τους είναι η ακόλουθη:
«Σήμερον μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα
σήμερα άγγελοι, αρχάγγελοι, όλοι μαυροφορούνται
σήμερα όλοι θλίβονται στης Παναγιάς την πόρτα.
Η Παναγιά η δέσποινα καθόταν στο θρονί της
Την προσευχή της έκανε για το μονογενή της.
-Στον άλλο κόσμο ποιος θα’ ρθει μ’ εμέ να περπατήσει
Το γιο μου, το πουλάκι μου, του τάφου να ζητήσει;
Η Μάρθα κι η Μαγδαληνή και του Λαζάρου η μάνα
και του Γιακώβου η αδερφή, οι τέσσερις αντάμα,
επήραν το στρατί-στρατί, στρατί το μονοπάτι
και το στρατί τους έβγαλε μπροστά σε μια πόρτα.
-Άνοιξε, πόρτα του ληστή και πόρτα του Πιλάτου!
Κι η πόρτα από το φόβο της ανοίγει μοναχή της.
Κοιτάν δεξιά, κοιτάν ζερβά, κανέναν δε γνωρίζουν
Κοιτάν και πιο δεξιότερα, βλέπουν τον Άγιο Γιάννη.
-Άγιε μου Γιάννη Πρόδρομε και βαπτιστή του γιου μου
μην είδες το παιδάκι μου κι εσέ το δάσκαλο σου;
-Ποιος έχει στόμα να σ’ το πει, καρδιά να σου μιλήσει
Ποιος έχει χεροπάλαμα για να σου τονε δείξει;
Βλέπεις εκείνον το γυμνό, τον παραπονεμένο
οπού φορεί στην κεφαλή ακάνθινο στεφάνι;
Εκείνος είν’ ο γιόκας σου κι εμέ ο δάσκαλός μου».
Στο Μελιγαλά Μεσσηνίας, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής ανάβουν "φουνταρίες". Κάθε νοικοκυρά, όταν χτυπάει η καμπάνα για τον Επιτάφιο, ρίχνει μπροστά στην πόρτα του σπιτιού της δυο-τρία μάτσα κληματόβεργες και τους βάζει φωτιά, ώστε μέχρι να βγει ο Επιτάφιος, να έχουν πλέον γίνει θράκα. Την ώρα που ο παπάς περνά έξω από το δρόμο του σπιτιού της, η νοικοκυρά ρίχνει πάνω στη θράκα μια χούφτα μοσχολίβανο και ο παπάς κάνει εκεί παραστάσιμο.
Στα Τελώνια της Λέσβου, τη Μ. Παρασκευή, οι κάτοικοι σηκώνονται τα χαράματα και γυρίζουν στα ξωκλήσια. Πρέπει να επισκεφθούν 9-13 και να ανάψουν κεριά και θυμίαμα, για να πάρουν την ευλογία.
Στην Ανατολική Κρήτη, την ώρα που λέει ο παπάς, το πρώτο ευαγγέλιο, της Μ. Παρασκευής, η παπαδιά βαστά αλεύρι και νερό, κάνει προζύμι με τις ευχές του Ευαγγελίου και το προζύμι ανεβαίνει.
Καλλιόπη Γραμμένου
Παιδαγωγός-Δημοσιογράφος
