«Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει καλοκαίρι θα μυρίσει μα κι αν τύχει να θυμώσει μες το χιόνι θα μας χώσει»
Ο Φεβρουάριος έχει ως γνωστόν τις λιγότερες μέρες απ’ όλους τους μήνες. Οι μέρες του 28, γι’ αυτό και έχει πάρει και τα παρακάτω χαρακτηριστικά προσωνύμια: Κουτσός, Κούτσουρος (Πόντος), Κουτσούκης, Κούντουρος, Μικρός, Κουτσουλός (Κύπρος) και Κουτσοφλέαβρος. Επίσης τον λένε Βροχάρη, Φλεβάρη, Γκουζούκη (ατελή), Κλαδευτή, Μεθυσμένο (από τον άστατο καιρό), Σκούρτη και Φλιάρη (χλιαρό).
Φλεβάρη γιατί βγαίνει από τη λαϊκή ελληνική παράδοση πως έχει σχέση με τις φλέβες της γης. Ο λαός μας παρετυμολόγησε τον μήνα και τον ονόμασε Φλεβάρη, επειδή «ανοίγει τις φλέβες του» και γεμίζει τη γη νερά.
Κατ' άλλους λέγεται Φλεβάρης, γιατί παγώνει τις φλέβες της γης. Στη Θράκη υπάρχει το ρήμα φλεβαρίζω= πλημμυρίζω, επειδή τα χωράφια «φλεβαρίζουν» από τις βροχές. Τρυγητής και Κλαδευτής, γιατί στον αγροτικό βίο είναι ο μήνας των αμπελιών. Τότε γίνεται το κλάδεμα, το καθάρισμα και το τσάπισμα των αμπελιών. Τότε βάζουν και καταβολάδες, δηλαδή φυτεύουν αμπέλια.
Κάθε τέσσερα χρόνια αποκτά άλλη μια μέρα. Τότε λέμε το μήνα δίσεκτο και κατ’ επέκταση και το χρόνο και ο λαός μας πιστεύει ότι είναι κακότυχος. Το δίσεκτο έτος δεν πρέπει να φυτεύουν αμπέλια οι γεωργοί ούτε να γίνονται γάμοι, ούτε να χτίζονται σπίτια.
«Το Φλεβάρη μη φυτέψεις ούτε να στεφανωθείς, Τρίτη μέρα μη δουλέψεις Σάββατο μη στολιστείς».
Ο Φεβρουάριος παράγεται από το λατινικό ρήμα februare, που σημαίνει καθαίρω, αγνίζω, αποβάλλω τα καθάρματα, είναι ο μήνας «διαβατήριος» και «αποκαθαρκτικός».
Παρ’ όλα αυτά ο Φεβρουάριος με τις ανθισμένες αμυγδαλιές είναι επίσης και προπομπός της άνοιξης, όπως μας λέει και η παροιμία: «Ο Φλεβάρης κι αν φλεβίσει, καλοκαίρι θα μυρίσει». Και μαζί με την οργιάζουσα φύση έρχονται και οι τελετουργίες της Αποκριάς, το «τριβδόμαδο γλέντι», με την Προφωνήσιμη, την Κρεατινή και την Τυρινή Εβδομάδα- μέχρι την Καθαρή Δευτέρα.
Ο Φεβρουάριος αρχίζει με τρεις γιορτές που μ’ ένα κοινό όνομα λέγονται «Συμόγιορτα» και τιμώνται πολύ από τον λαό. Αυτές είναι: του αγίου Τρύφωνα, της Υπαπαντής και του αγίου Συμεών.
Του Αγίου Τρύφωνα (1/2), ο φύλακας των αμπελιών, και των χωραφιών θεραπεύει νόσους και αποδιώκει δαιμόνια (ποντίκια και κάμπιες). Το πρωί γίνετε αγιασμός στην εκκλησιά και μετά οι γεωργοί ραντίζουν μ’ αυτόν τα χωράφια τους. Έτσι πιστεύουν ότι εξολοθρεύονται οι εχθροί των φυτών. Οι κηπουροί κάνουν αρτοκλασίες, και σκορπούν τα κομμάτια του άρτου στα αμπέλια και λένε: «Τρύφωνα πολύκαρπε έλα εδώ στ’ αμπέλι μου να φάμε και να πιούμε».
Της Υπαπαντής (2/2), γιορτάζεται σε ανάμνηση της συνάντησης του Συμεών με το μικρό Ιησού, αλλά και στη γλώσσα του λαού έγινε «Αποπαντή» και τέλος «Πακούς» ή «Πακού», δηλαδή η αγία που ακούει, η Παναγία. Λέγεται και Παναγία η «Μυλιαργούσα», επειδή οι μύλοι αργούν, και να τους βάλεις μπροστά σταματούν να αλέθουν. Οι γεωργοί κάνουν προβλέψεις για τον καιρό «Ό, τι καιρό κάνει της Υπαπαντής, θα κάνει και σαράντα μέρες», «Καλοκαιριά της Παπαντής, Μαρτιάτικος χειμώνας», «Παπαντή καλοβρεμμένη, ή κοφίνα γεμισμένη», «Υπαπαντή κουλουβριμένη –βρεγμένη- η κοφίνα γιομισμένη ή μελίσσια φορτωμένη». Είναι γιορτή που προστατεύει τους μυλωνάδες και τους αγρότες.
Του Αγίου Συμεών (3/2), τιμάται από τις εγκύους, που έλεγαν παρετυμολογώντας: «Για να μη γεννηθεί το παιδί σημειωμένο». Γι’ αυτό και τη μέρα αυτή φυλάγονται να μην κάνουν καμία δουλειά από το φόβο του σημαδέματος. Όποιος σημάδι γίνει στην έγκυο εκείνη τη μέρα θα βγει και στο παιδί όταν γεννηθεί. Φροντίζουν επίσης να είναι πολύ όμορφες!
Λίγες μέρες αργότερα έχουμε τη γιορτή του Αγίου Χαραλάμπους (10/2), που θεωρείται προστάτης των μαρμαράδων και των μαρμαρογλύφων, των κοπαδιών και των βοσκών, {στη Λέσβο κάνουν αγώνες με άλογα για το καλό των ζώων},θεωρείται επίσης και διώκτης της πανούκλα και κάθε κακού. Γι’ αυτό οι βοσκοί αφιερώνουν ένα πουκάμισο στον Άγιο που το κατασκευάζουν με «μονομερίτικο πανί», δηλαδή το ύφασμα του πουκαμίσου το κατασκεύαζαν γυναίκες σε μια μέρα.
Την επόμενη μέρα (11/2), στη γιορτή του Αϊ Βλάσση, φύλακας και προστάτης του χωριού από τον λύκο και το τσακάλι, θεωρείται επίσης και θεραπευτής των ασθενειών που σχετίζονται με το λαιμό. Στην Πυλία, δεν τυροκομάνε, δεν κάνουν δουλειές στο σπίτι τους. «Όποιος θέλει να δουλέψει παίρνει ένα σακούλι και μια βελόνα και το ράβει από πίσω του. Τότε ρωτάει ο άλλος: Τι ράβεις; Ράβω πέτρες και ακόνια και του λύκου τα σαγόνια. Το λέει τρεις φορές κι μετά πάει να δουλέψει». Άλλο έθιμο της ημέρας αυτής είναι η συνεστίαση αυτών που πηγαίνουν στην εκκλησία. Στο τραπέζι τοποθετούνται «ειδικά φαγητά», φαγητό με σιτάρι κομμένο, μαγειρεμένο με μέλι και βούτυρο (το χασούλ), κρέας προβάτων ή κατσίκας που θυσιάζονταν στο περίβολο της εκκλησίας και μοιράζουν το χειμωνικό, καρπούζι χειμωνιάτικο.
Καλλιόπη Γραμμένου
Δημοσιογράφος-Παιδαγωγός
