Αφιερωμένη «σε αυτούς που ήταν εκεί και αγωνίστηκαν με ανιδιοτέλεια» κυκλοφόρησε πρόσφατα η δεύτερη συμπληρωμένη έκδοση της ανθολογίας ποιημάτων και πεζογραφημάτων του Ηλείου λογοτέχνη...
Στην εισαγωγή της σπουδαίας αυτής έκδοσης ο Η. Γκρης θέλει να καταστήσει σαφές στους αναγνώστες το ιδεολογικό πλαίσιο της εξέγερσης που έμελλε να σηματοδοτήσει τη γενιά του και να αποτελέσει οδηγό για τις επόμενες γενιές, οι οποίες μπορούν διαβάζοντάς την να δικαιώσουν τον αγώνα των νέων του Πολυτεχνείου αντιστεκόμενοι στην «ωμή εκμετάλλευση και την καθολική αλλοτρίωση».
Γράφει χαρακτηριστικά ο Η. Γκρης « Όταν η ωμή, κυνική δύναμη δεσπόζει στην εξουσία, τότε σαν ιστορική επιβράβευση ενός αλάνθαστου ενστίκτου εμφανίζονται οι νέοι με την πίστη τους σε ένα ιδεώδες, που είναι αφ’ εαυτού η απτή απόδειξη ότι τούτο είναι εφικτό. Εκείνα τα μακρόμαλλα παιδιά με παντελόνια καμπάνες , που φώναζαν στο οδόστρωμα, στις κολόνες, στις σκάλες ή πίσω από τα κάγκελα, στο γραφείο εκτάδην γράφοντας συνθήματα σαν αυτοσχέδιοι γραφίστες, σκορπούσαν ένα φως που όμοιό του δεν ξανάδα… Έμειναν για να βιώσουν μια μοναδική εμπειρία αμφισβήτησης, άρνησης και ανατροπής».
Στο πρώτο μέρος (η 17η Νοέμβρη στην ποίηση) ο Η. Γκρης χωρίζει σε 2 κατηγορίες τα ποιήματα: στα «άμεσα», ποιήματα άμεσης εκφοράς και συγκίνησης, όπου ο ποιητής δεν αισθάνεται την ανάγκη να προσφύγει σε ιδιαίτερους υπαινιγμούς ή πολλαπλές αλληγορίες που «σκοτεινιάζουν το μύθο και στα «έμμεσα», ποιήματα υπαινικτικής αναφοράς είτε με προκάλυμμα ένα ιστορικό ή μυθολογικό αντίστοιχο με αλληγορίες που ενισχύονται από σύμβολα όπως «κίνδυνος», «Νοέμβρης», «νεκροί», «εξέγερση» κ.α
Ξεκινά από τη γενιά του ’30, από την οποία-μεταξύ άλλων-ανθολογούνται ποιήματα των Ν. Γκάτσου, Γ. Ρίτσου και Ν. Βρεττάκου. Δοκιμασμένη από τις τραγωδίες του α’ μισού του 20ου αιώνα η γενιά αυτή «συναντήθηκε» με το Πολυτεχνείο. Εν συνεχεία, η γενιά του ’50 εκπροσωπείται από τους Τ. Σινόπουλο, Μ. Αναγνωστάκη, Γ. Δάλλα, Ε. Κακναβάτο κ.α. Ποιητές έμπειροι, άφησαν την οδύνη τους να ξετυλίξει μιαν έμπνευση καταγγέλλουσα σαν μαστίγιο τις επαναπαυμένες συνειδήσεις. Ακολούθως, οι ποιητές της γενιάς του ’60 δείχνουν ότι βιώνουν ένα αίσθημα συγγενούς ματαίωσης με τη γενιά του Πολυτεχνείου. Τέλος, από τη γενιά του ’70 ανθολογούνται ποιητές από τους πρωταγωνιστές του Πολυτεχνείου (Ο. Δαφέρμος, Δ. Παπαχρήστος, Κ.Σταμέλος, Η. Γκρης κ.α).
Στο δεύτερο μέρος (η 17η Νοέμβρη στην πεζογραφία) ο Η. Γκρης παρουσιάζει σελίδες της μεταπολιτευτικής μας πεζογραφίας, στις οποίες γίνεται άμεση αναφορά στα γεγονότα. Κατεξοχήν όμως έργα-χρονικά για τη 17η Νοέμβρη θεωρεί εκείνα των Λ. Ζωγράφου «Πώς φτάσαμε στη νύχτα της μεγάλης σφαγής», Φ. Κονδύλη «Τριήμερο στα κάγκελα» και Κ. Μητροπούλου «Το χρονικό των τριών ημερών». Εκτός από τα προαναφερθέντα χρονικά, στην ίδια κατηγορία κατέτασσε το μυθιστόρημα «Η αρχαία σκουριά» της Μ. Δούκα, «Ο τοίχος με τα κάγκελα» του Γ. Ιωάννου, «Η επέτειος» του Γ. Μανιώτη κ.α. Στην κατηγορία της «έμμεσης» αναφοράς στο «τριήμερο» ο ανθολόγος κατατάσσει τα έργα-αποσπάσματα, από τα οποία ανθολογούνται στη συλλογή,της Ε. Αλεξίου «Σελίδες αυτοβιογραφίας», του Β. Βασιλικού «Γλαύκος Θρασάκης», της Λ. Βιτάλη «Η τρομοκρατία της μνήμης» κ.α.
Διαβάζοντας σήμερα όλα τα κείμενα της επιμελημένης αυτής έκδοσης ο αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει το περιεχόμενο της 17ης Νοέμβρη 1973, «λαγαρό και ανέκκλητα ηθικό, που στήριζε τον προσανατολισμό των αφυπνισμένων ανθρώπων, οι οποίοι ζητούσαν έναν κόσμο κοινωνικής δικαιοσύνης και μια πατρίδα χωρίς επιτροπείες και ανάλγητους δανειστές, βαθιά δημοκρατική και αληθινά ανεξάρτητη». «Όσοι υπηρέτησαν τη δικτατορία ή συνειδητά απείχαν , όσοι έψεξαν και λοιδόρησαν το Πολυτεχνείο, το καπηλεύτηκαν για άνομους σκοπούς ..», μάλλον δε θα συγκινηθούν. Όμως οι υπόλοιποι, έχοντας ιστορική μνήμη και αγωνιστική συνείδηση, δεν μπορούμε παρά να διδαχθούμε και να εκτιμήσουμε τον αγώνα αυτής της ένδοξης νεολαίας μελετώντας την ανθολογία του Η. Γκρη.
(Ο φιλόλογος Γιώργος Αγγελόπουλος, κάνει παρουσίαση της ανθολογίας του Ηλία Γκρη)
