Δε χρειάζεται να είναι Απόκριες για να φορέσουμε μάσκα! Όλοι οι άνθρωποι φοράνε μία μάσκα, είτε το συνειδητοποιούν είτε όχι, ως μηχανισμό επιβίωσης, για να διασφαλίσουν ψυχολογική σιγουριά και την αίσθηση ότι κάποιος μπορεί να αντεπεξέλθει στη ζωή. Η μεταφορά αυτή της μάσκας είναι ανάλογη με το να κρατάει κανείς ασπίδα και προσπαθεί να αμυνθεί στην καθημερινότητά του ώστε να μην πληγωθεί, να μη στεναχωρηθεί υπερβολικά, να μην καταρρακωθεί. Ρώτα τον εαυτό σου «Ποια μάσκα φοράω;».
Τις μάσκες αυτές τις βγάζουμε τις Απόκριες, διότι τότε φοράμε μία άλλη μάσκα, που είναι πιο εύκολα αναγνωρίσιμη και έρχεται μαζί με την καρναβαλίστικη στολή.
1. Το Ζεν Άτομο
Πρόκειται για τον άνθρωπο που δείχνει τόσο σούπερ ήρεμος, με ένα μειλίχιο χαμόγελο, γλυκό ύφος και μια στάση ανωτερότητας, δεν τον ενοχλεί τίποτα, αλλά κοιτάει λοξά όσους ξεσπάνε συναισθηματικά. Ακόμα και όταν η κατάσταση δικαιολογεί μία… συναισθηματική επίδειξη, το να νευριάσει, το να δείξει συναίσθημα, αυτό το άτομο παραμένει ατάραχο. Προσοχή όμως! Το να μην αισθάνεται κανείς συναισθήματα ή να μην τα δείχνει δεν είναι απαραιτήτως υγιές! Σε τέτοιους ανθρώπους πιθανόν συμβαίνει το ένα από τα δύο:
- κρατάει και καταπίνει τα συναισθήματά του σε σημείο που καταρρέει, παθαίνει κρίση πανικού, κατάθλιψη ή απλώς λυγίζει κάτω από μία μεγάλη πίεση ή
- κατά καιρούς έχει ένα ξέσπασμα σαν έκρηξη ηφαιστείου ξαφνικά και σε άσχετα άτομα ή στιγμές -τσακώνεται με τον σερβιτόρο, βάζει τις φωνές για ασήμαντη αφορμή στη δουλειά, κοκ.
2. Ο Πλακατζής
Ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί χιούμορ είναι αρεστός και ευχάριστος. Ξέρουμε όμως ότι το χιούμορ είναι ένας σημαντικός μηχανισμός άμυνας. Αν γελάς, δεν κλαις. Αν λες αστεία, δεν λες λυπητερά πράγματα. Μπορείς να πεις μια μεγάλη κακία, να ειρωνευτείς, να χρησιμοποιήσεις σαρκασμό και να πάρεις πίσω αυτό που είπες λέγοντας «καλά, πλάκα έκανα» ή «το είπα για αστείο». Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν διαρκώς χιούμορ και πλάκα στην κουβέντα τους στην ουσία σηκώνουν ένα τείχος ανάμεσα στον εαυτό τους και τον συνομιλητή τους και δεν αφήνουν την κουβέντα να προχωρήσει σε βάθος, να μοιραστούν τις βαθύτερες σκέψεις και συναισθήματά τους. Όλα είναι επιφανειακά, μπορεί να είναι έτσι, μπορεί να είναι αλλιώς, η ατάκα «το είπα γι’ αστείο» τα ακυρώνει όλα. Το χιούμορ γίνεται η προστατευτική ασπίδα αυτού του ανθρώπου που δεν αφήνει τους άλλους να δουν πώς νιώθει και συνήθως πονάει και νιώθει μόνος.
3. Αυτός που θέλει πάντα να πετυχαίνει
Είναι ο άνθρωπος που ασυνείδητα είναι τελειομανής και χρησιμοποιεί αυτό το χαρακτηριστικό ως μηχανισμό άμυνας για να μη νιώθει λίγος, «μικρός», ανασφαλής. Ο άνθρωπος αυτός θέλει να τα δοκιμάζει όλα, να τα πετυχαίνει όλα, να δέχεται αναγνώριση και συγχαρητήρια για τις επιδόσεις του, διότι μόνο έτσι νιώθει ότι η γη δεν υποχωρεί κάτω από τα πόδια του και ότι όλα είναι καλά. Το πρόβλημα είναι ότι πάντα έχει το άγχος μήπως κάτι δεν πάει καλά, μήπως του ξεφύγει κάτι ή δεν πετύχει σε κάποιον τομέα. Αυτός ο άνθρωπος έχει πείσμα, τσαγανό, άγχος και δεν δέχεται κριτική, αλλά ούτε και εμπιστεύεται κανέναν.
4. Ο Οσιομάρτυρας
Είναι ο άνθρωπος που γίνεται θυσία για να τους ευχαριστήσει όλους, κάνει τα χατίρια του καθενός, είναι ανιδιοτελής, δεν λέει ποτέ όχι και γίνεται χαλί να τον πατήσουν. Παρόλο που οι πράξεις αυτού του ανθρώπου είναι καλές, αρεστές και βοηθάει πραγματικά τους γύρω του, το γεγονός ότι τονίζει ότι ο ίδιος υποφέρει για το καλό των άλλων, το ότι χρησιμοποιεί διαρκώς την ατάκα «εγώ για σένα έγινα θυσία παιδί μου και δεν πειράζει, δεν θέλω τίποτα άλλο» κάνει τους άλλους να αισθάνονται ανεπαρκείς και ότι του χρωστάνε. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι σχέσεις του οσιομάρτυρα με τους γύρω του δεν είναι αποκλειστικά καλές, αλλά υπάρχει κρυμμένος θυμός και εντάσεις. Ο οσιομάρτυρας, που συνήθως είναι γυναίκα, σιγουρεύει τη θέση της στον κόσμο πιστεύοντας ότι είναι υπεράνω, ανώτερη και ρόλος της είναι να τους σώσει όλους. Με τον υπερβολικά δραματικό της τρόπο προστατεύει τον εαυτό της από τους ίδιους τους ανθρώπους που βοηθάει και «σώζει». Θεωρεί ότι χωρίς την ίδια θα σταματούσε η γη να γυρίζει και το δηλώνει με κάθε τρόπο, κάνοντας τους γύρω της να νιώθουν άβολα.
5. Ο Νταής
Κάθε κοινωνικό περιβάλλον έχει τον νταή του, το άτομο που τρομοκρατεί τους άλλους, που είναι επιθετικό, που θέλει να επιβληθεί με κάθε τρόπο. Το άτομο αυτό δεν είναι απαραιτήτως επιθετικό με βίαιο τρόπο, δηλαδή δεν βρίζει ή δεν χτυπάει, όπως ενδεχομένως θα έκανε ένα παιδί. Ο νταής είναι ο άνθρωπος που θέλει να επιβάλει τη γνώμη του, θέλει να κάνει τους άλλους να σταματήσουν να διαφωνούν, θέλει να επιβάλει τους κανόνες και οι άλλοι απλώς να ακολουθούν. Αυτό θέλει να το πετύχει στην κοινωνική του ζωή, στις σχέσεις, στον επαγγελματικό του χώρο. Κάτω από το νταηλίκι και την επιθετικότητα όμως κρύβεται μια βαθύτερη ανασφάλεια και αίσθηση ανεπάρκειας, κάτι που προσπαθεί να καλύψει για να μην το δουν οι άλλοι. Η αμφιβολία και η αυτοαμφισβήτηση αυτού του ανθρώπου βρίσκονται στη βάση της επιθετικής του συμπεριφοράς. Επιτίθεται λεκτικά στους γύρω του και προσπαθεί να κερδίσει πόντους και να εδραιωθεί, ώστε να μην νιώθει μειονεκτικά.
6. Αυτός που θέλει να τα ελέγχει όλα
Ο ελεγκτικός άνθρωπος φοβάται το άγνωστο, το τυχαίο, αυτό που δεν μπορεί να ελέγξει και με τις πράξεις του προσπαθεί να περιφρουρήσει τον εαυτό του και να νιώσει μια ψευδή αίσθηση δύναμης και ασφάλειας. Είναι το άτομο που έχει απαρέγκλιτο πρόγραμμα, που κάνει φασαρία αν κάτι δεν είναι όπως «πρέπει», που επιβάλλει τα στάνταρ και τις προϋποθέσεις που θέτει και που προσπαθεί να κινεί τα νήματα και να τους ελέγχει όλους και όλα γύρω του. Ο γονιός που είναι υπερ-ελεγκτικός, για παράδειγμα, δεν επιτρέπει στο παιδί του να αυτονομηθεί ανάλογα με την ηλικία του, με αποτέλεσμα το παιδί να νιώθει ανασφάλεια, να έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και να μην αναλαμβάνει ευθύνες.
7. Αυτός που αυτομαστιγώνεται
Ο άνθρωπος αυτός ταλανίζεται από μία χρόνια και βαθιά αίσθηση ότι δεν αξίζει και ότι πρέπει να τιμωρηθεί για να αποκατασταθεί κάποιου είδους ψυχική τάξη και δικαιοσύνη. Προβάλλει τη δική του αρνητική εικόνα στους άλλους, κάνει αρνητική κριτική, βλέπει μόνο τα ψεγάδια και τα ελαττώματα των άλλων και τα στραβά και τα ανάποδα σε κάθε κατάσταση. Με το να στενοχωρεί και να πληγώνει τον εαυτό του, αυτός ο άνθρωπος νομίζει ότι προστατεύεται και ότι δε θα τον πληγώσουν άλλοι άνθρωποι ή καταστάσεις. Το πρόβλημα όμως είναι ότι πληγώνεται και ότι υποφέρει! Το ότι διαρκώς μειώνει και υποβιβάζει τον εαυτό του είναι ο μηχανισμός άμυνας που έχει για να προστατεύεται και να μην εκτίθεται στην κριτική και την πιθανή απόρριψη. Με αυτό τον τρόπο όμως επιβάλλει στον εαυτό του αυτό ακριβώς που φοβάται ότι ίσως του κάνουν οι άλλοι.
8. Αυτός που θέλει να τους ευχαριστεί όλους
Είναι ο άνθρωπος που θα κάνει κυριολεκτικά και μεταφορικά κωλοτούμπες για να ευχαριστήσει τους γύρω του και να ακούσει ένα «μπράβο». Χρειάζεται την έγκριση, τη σφραγίδα επιδοκιμασίας και έγκρισης από τον περίγυρό του και προσπαθεί να το πετύχει με το να τους ευχαριστεί όλους. Η ατομική του ταυτότητα βασίζεται στο πώς τον κρίνουν και τον εγκρίνουν οι άλλοι. Οι αξίες και οι απόψεις του διακυμαίνονται ανάλογα με τις αξίες και τις απόψεις των ανθρώπων με τους οποίους βρίσκεται. Είναι κοινωνικός χαμαιλέων, αλλάζει ανάλογα με την παρέα και τις περιστάσεις και δε θέλει να δυσαρεστήσει κανέναν. Η ατάκα του είναι το «ό,τι πεις εσύ» και το «πες μου τι θέλεις και τι σε ευχαριστεί». Έτσι όμως ξεχνάει να κάνει πράγματα για τον εαυτό του, δυσκολεύεται να πάρει αποφάσεις και στο τέλος της ημέρας έχει μία αίσθηση ανικανοποίητου και δυσαρέσκειας.
9. Ο Εσωστρεφής
Ο άνθρωπος που είναι μαζεμένος και εσωστρεφής συχνά κουβαλάει μέσα του ένα ασήκωτο μυστικό: τον φόβο του ότι οι άλλοι θα δουν την ανεπάρκειά του, ότι θα τον κρίνουν και θα τον κατακρίνουν, ότι θα βρεθεί ελλιπής σε σχέση με τα άτομα γύρω του. Ο εσωστρεφής άνθρωπος προτιμάει τη σιγουριά της γωνιάς του, το να μείνει στο σπίτι, το να μην αναμιχθεί στα κοινωνικά δρώμενα προκειμένου να μην μπλεχτεί σε κάτι δύσκολο, να μη ζοριστεί, να μην εκθέσει τον εαυτό του σε κοινωνικές συγκρίσεις και κριτικές. Σαν τον τελειομανή, φοβάται τόσο μήπως κάνει κάποιο λάθος, που δε θέλει να το ρισκάρει και κρύβεται στο καβούκι του. Κοκκινίζει εύκολα, χάνει τα λόγια του ή τον ειρμό της σκέψης του και δε λέει πολλά σε κοινωνικές εκδηλώσεις από φόβο μην πει κάτι λάθος ή δε γίνει αρεστός.
10. Η Κοινωνική Πεταλούδα
Είναι η ψυχή της παρέας, «όπου γάμος και χαρά η Βασίλω πρώτη» είδος ανθρώπου, αλλά βαθιά μέσα του αυτό το άτομο αισθάνεται μοναξιά και μοναχικότητα. Προσπαθεί να καλύψει ένα βαθύτερο εσωτερικό κενό με χαμόγελα, χειραψίες, ψιλοκουβέντα, συνεχείς γνωριμίες και εξόδους, αλλά δεν έχει στενούς, κολλητούς φίλους. Υπάρχουν πολλές επιφανειακές, ανούσιες επαφές, πολλά «επ!» και «ωπ!» όταν συναντάει γνωστούς και τους χτυπάει φιλικά στην πλάτη και ρωτάει «Πώς πάει μεγάλε;» με ειλικρινή έκφραση και ζεστό χαμόγελο. Όλα αυτά όμως είναι μια ωραία επιφάνεια που δεν έχει βάθος, δεν έχει ουσία, δεν υπάρχει βαθύτερη συζήτηση με νόημα, με αμφίδρομο μοίρασμα συναισθημάτων και σκέψεων. Στην ουσία όλο αυτό καλύπτει βαθύτερα αδιέξοδα και αίσθηση εσωτερικού κενού.
* Για να αναγνωρίζετε τις μάσκες που φοράνε οι γύρω σας και για να μάθετε πώς να αντιμετωπίσετε τις τοξικές συμπεριφορές τους, μπορείτε να διαβάσετε το βιβλίο μου «Συναισθηματικά Βαμπίρ» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Mamaya». -http://www.tampouloukia.gr -