Εμείς διαβάζουμε, γράφουμε την κριτική μας, αλλά και ρωτάμε τον «δημιουργό», για να μας αποκαλύψει τις κρυφές πτυχές του έργου του…
ΚΡΙΤΙΚΗ: Ένα βιβλίο γεμάτο ιστορία, με έντονο το άρωμα της Θεσσαλονίκης, έρχεται να μας μεταφέρει σ’ έναν άλλο «χρονολογικά» κόσμο, σε αλλοτινές εποχές, γεμάτες συγκινήσεις και ανατροπές, δυναμικές παρουσίες και απρόσμενες μεταβολές.
Ο Γιάννης Καλπούζος, ο συγγραφέας των δυνατών κοινωνικοιστορικών πονημάτων, μέσα από τις σελίδες αυτού του νέου μυθιστορήματος φροντίζει από την αρχή μέχρι το τέλος να μας κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον, καθώς οι εναλλαγές στη ροή της εξέλιξης είναι γεμάτες με «συνδυασμούς» ομάδων κοινωνικών στρωμάτων, που η καθεμία από αυτές προσπαθεί να επιβάλει τους δικούς της νόμους!
Άξια θαυμασμού οφείλω να μαρτυρήσω είναι τα ηθογραφικά στοιχεία που υπάρχουν μέσα στο κείμενο, στοιχεία που μαρτυρούν τα όσα βίωνε ο κόσμος εκείνη την εποχή, με τον συγγραφέα να κάνει χρήση του «λόγου» στους διαλόγους των ηρώων… παρουσιάζοντάς μας με αυτό τον τρόπο όλο εκείνο το «ψηφιδωτό» των διαφορετικών πολιτισμών και κοινωνικών τάξεων, που παράλληλα ζούσαν στην όμορφη νύφη του Θερμαϊκού.
Έντονες εικόνες με φυσικά χρώματα, γήινη και μαγευτική περιγραφή της καθημερινότητας, άριστη χρήση του λογοτεχνικού λόγου και «μυστηριακή» πνοή κατά τη ροή του κειμένου… είναι μερικά από τα στοιχεία που κάνουν το «Καλντερίμι» να ξεχωρίζει και να αποτελεί θέμα προς μελέτη και συζήτηση, ανάμεσα στον κόσμο των αναγνωστών.
Διαβάστε και αγαπήστε τα όσα οι ήρωες μας μαρτυρούν…
Αλλά ας ακούσουμε τον ίδιο τι έχει να μας πει, γι’ αυτό το συγγραφικό του δημιούργημα…
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Το πολυφυλετικό περιβάλλον της Θεσσαλονίκης αυτά τα χρόνια και η συνταρακτική της Ιστορία προσφερόταν προκειμένου να αναπτύξω θέματα που με απασχολούσαν: συνύπαρξη, εθνικισμός, η ανάγκη να ανήκει κανείς σε μια ομάδα, το καθήκον, ο πατριωτισμός και πρωτίστως πόσο ευθύνεται η ακραία φτώχεια για την παραβατικότητα σε συνάρτηση με τα τυχαία γεγονότα και τα πρόσωπα που μπαίνουν στη ζωή μας. Επίσης για όσα φυτεύονται σαν ακοίμητοι σπόροι στην ψυχή μας και καθορίζουν την πορεία μας: ο έρωτας σε πλήθος εκφάνσεών του, το δόσιμο στην οικογένεια, το μίσος, η εκδικητικότητα, η δύναμη των ηθών και πόσα άλλα.
Ιστορική αναδρομή και μυθοπλασία, τα κυρίαρχα στοιχεία και αυτού σας του πονήματος. Είναι κάτι που σας εκφράζει απόλυτα ή θεωρείτε ότι είναι το «συγγραφικό ζητούμενο», από τη στιγμή που ο αναγνώστης δηλώνει ότι του αρέσει αυτή η αμφίδρομη σχέση;
Με γοητεύει η περιπλάνηση σε αλλοτινές εποχές, σε συνδυασμό με τη μελέτη όσων αφορούν τα της ψυχής, δεδομένου ότι μένουν σχεδόν αναλλοίωτα μέσα στον χρόνο. Επιπλέον η χρονική απόσταση επιτρέπει να εισχωρήσουν στη μυθοπλασία όσα μοιραία απομυθοποιεί ο τρέχον χρόνος ή για όσα χάνεται ο θαυμασμός. Το τελευταίο είναι μέγα ζητούμενο για μένα. Θαυμασμός προς ό,τι εμπνέει, μας διδάσκει, έχει αρετές ή και ομορφαίνει τον κόσμο μας και είναι άξιο να μας υψώσει πνευματικά και χαίρει του σεβασμού μας.
Σας μαγεύει η ιστορία αυτής της χώρας ή σας έλκουν τα ηθογραφικά της στοιχεία;
Με ενδιαφέρουν πάνω απ’ όλα όσα έρχονται μέχρι τις μέρες μας από την κοινωνική Ιστορία που γράφουν οι λαοί και μεταδίδονται κυρίως μέσω της προφορικής πατροπαράδοτης διδαχής· νοοτροπίες, συνήθειες, συμπεριφορές, ήθη, τρόπος σκέψης. Όλα αυτά είναι τόσο ισχυρά που ξεπερνούν τα διδάγματα του σχολείου. Διαμορφώνουν εν πολλοίς την προσωπικότητά μας και καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό τη συλλογική μνήμη. Η καθαυτό Ιστορία, παρότι σε ορισμένα βιβλία μου αποτέλεσε και η ίδια αντικείμενο μελέτης, όπως στο «ραγιάς-σε κανέναν και σε τίποτα», έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Ομοίως και τα ηθογραφικά στοιχεία, πλην των περιπτώσεων που αγγίζουν με έναν τρόπο και το σήμερα.
Πως έγινε αυτό το εντυπωσιακό «πάντρεμα» διάφορων πολιτισμών μέσα στις σελίδες του βιβλίου σας, με τους πρωταγωνιστές να εκφράζουν σχετικά ελεύθερα τα «πιστεύω» τους;
Καταρχάς σας ευχαριστώ πολύ για τον καλό σας λόγο! Έκτισα τους μυθοπλαστικούς ήρωες με υλικά εκείνων των χρόνων και ζούσα εκεί. Η τωρινή πραγματικότητα μεταμορφώθηκε σε παράπλευρη ή σε δευτερεύουσα. Έγινα ένας άνθρωπος της εποχής του 1867-1919. Υποδύθηκα όλους τους ρόλους, όπως και στα υπόλοιπα βιβλία μου, εισχώρησα στην ψυχή του καθενός, έπασχα μαζί τους ή ονειρευόμουν, βυθιζόμουν ή αναπτερώνονταν οι ελπίδες μου, ξέπεφτα όπως κι εκείνοι, κυλιόμουν στις λάσπες, έκλαιγα, θύμωνα, ερωτευόμουν, αγανακτούσα, κατανοούσα τα κουσούρια και τα πάθη τους... Κι όλα χωρίς προκαταλήψεις και καχυποψία προς καμιά φυλή, με όσο το δυνατόν πιο ακριβοδίκαιη προσέγγιση. Έχοντας πάντα ως αρχή ότι πουθενά δε φυτρώνουν μόνο λουλούδια ή μόνο αγκάθια και ξεφεύγοντας από τα ανεδαφικά στερεότυπα του καλού Έλληνα και των κακών «άλλων». Προσέτι, με τη βεβαιότητά μου ότι όλοι οι λαοί έχουν τον δικό τους αξιόλογο πολιτισμό και ότι τα μπολιάσματα τα οποία συντελέστηκαν στο διάβα του χρόνου βοήθησαν και έφεραν πιο κοντά τους ανθρώπους.
Αν θα μπαίναμε στον πειρασμό να συγκρίνουμε το σήμερα με το χθες σε ότι αφορά τις αξίες και τις σχέσεις των ανθρώπων, τι θα ήταν αυτό που θα επισημαίνατε;
Αναμφίβολα έχουν χαθεί πολλές παραδοσιακές αξίες, από τον σεβασμό προς τους ηλικιωμένους, κάτι που πλάθει χαρακτήρες, μέχρι τη συρρίκνωση των συγγενικών και φιλικών σχέσεων, η οποία οδηγεί στην αποξένωση. Σχεδόν πάψαμε να μιλάμε μεταξύ μας. Εκτοπίστηκε από τη στενή οικογένεια κι ο παππούς με τη γιαγιά, το μεγαλύτερο σχολείο των εγγονιών, βάζοντας στη θέση τους κάθε λογής οθόνη. Όμως να μην εξωραΐσουμε τις παλιότερες εποχές. Η φτώχεια, όπου εμπεριέχονταν και οι αρρώστιες, οδηγούσε πολλούς στην απόγνωση με αποτέλεσμα ενίοτε να αλλοιώνονται τα καλά στοιχεία του χαρακτήρα τους ή να ξεπέφτουν σε παραβατικές συμπεριφορές. Αντίθετα ο σημερινός άνθρωπος, ζώντας σε πολύ ευνοϊκότερες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες και έχοντας ασύγκριτα πιο διευρυμένη άποψη και πρόσληψη για τον κόσμο, επικοινωνεί πιο ελεύθερα, γκρέμισε σε σημαντικό βαθμό τους φράχτες της ανδροκρατούμενης κοινωνίας και αγγίζει βαθύτερα νοήματα και προβληματισμούς. Αναφέρομαι πάντα στην πλειονότητα. Θα ήθελα να θίξω ως αξία και το θέμα του πατριωτισμού, ο οποίος πλήττεται στις μέρες μας. Ο πατριωτισμός ως αρετή, η αγάπη προς την πατρίδα και όχι το μίσος για τις πατρίδες των άλλων. Το να κάνεις κάτι για την πατρίδα σου και όχι μόνο να ζητάς από αυτή.
Ποιο μήνυμα θα στέλνατε στους αναγνώστες, για να διαβάσουν αυτό σας το ιστορικό μυθιστόρημα;
Τους διαβεβαιώνω για την αναγνωστική απόλαυση, η οποία κατ’ εμένα έρχεται κυρίως μέσα από τη γλώσσα, αλλά και τη μυθοπλασία, τους χαρακτήρες που κτίζονται σκηνή τη σκηνή, τη θεματολογία και την αναπαράσταση της καθημερινής ζωής μιας άκρως ενδιαφέρουσας εποχής.
Παύλος Ανδριάς, για τον aylogyrosnews
