Τέλος οι αποκριές, τέλος τα μασκαρέματα, τέλος τα γερά τσιμπούσια, τα ξέφρενα πάρτι, οι μάσκες πέφτουν κι έρχονται τα «κούλουμα», ή αλλιώς η Καθαρά Δευτέρα.
Η λέξη «κούλουμα» κατά τον Νίκο Πολίτη, λαογράφο, προέρχεται από το λατινικό «cumulus», που σημαίνει σωρός, αλλά και αφθονία, όπως και τέλος. Δηλαδή τον επίλογο της αποκριάς.
Μια άλλη εκδοχή, που αναφέρει ένα λεξικό, λέει ότι η λέξη παράγεται από την αλβανική «colum», δηλαδή καθαρός.
Για κάποιους άλλους, προέρχεται επίσης από μια λατινική λέξη «columna», δηλαδή κολώνα. Αυτό γιατί μερικοί υποστηρίζουν ότι τα κούλουμα είναι αθηναϊκή γιορτή που διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ελλάδα. Στην Αθήνα γιόρταζαν τα κούλουμα (στις «κολώνες») στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και αργότερα στο λόφο του Φιλοπάππου.
Ό,τι και να σημαίνει, το σίγουρο είναι ότι ταυτίζονται με την Καθαρή Δευτέρα, που όλοι μας παίρνουμε τα όρη και τ’ άγρια βουνά, εξοχή τέλος πάντων και ό,τι να’ ναι.
Πάμε στην εξοχή λοιπόν και αρχίζουμε το φαγοπότι. Όχι, όχι. Τα κοψίδια απαγορεύονται. Ξεχάστε τα μέχρι το Πάσχα. Φάτε την ωραία σας λαγάνα, την ταραμοσαλάτα, τα καλαμαράκια, χταποδάκι, τουρσί, ελίτσες στο νερό, ό,τι οστρακοειδή σας βρίσκεται, προσοχή στις δηλητηριάσεις, πιείτε και κανά ποτηράκι κρασάκι, να έρθετε στο τσακίρ κέφι. Α! και για γλυκάκι, χτυπήστε έναν περιποιημένο χαλβά. Αν πάλι δεν σας αρέσει, μπορείτε να φάτε ένα γλυκό του κουταλιού ή ένα παστέλι.
Μην ξεχάσετε να πετάξετε τον χαρταετό. Ένα σύμβολο που υποδηλώνει την ανάταση και την κάθαρση της ψυχής, μετά το Διονυσιακό ξεφάντωμα της Αποκριάς.
Ένα άλλο έθιμο είναι «η ταφή της αποκριάς», ή η «κηδεία του Τυροφάγου» ή του «Καρνάβαλου». Πρόκειται για μια τελετή κηδείας, όπως και η εκκλησιαστική.
Όπως επίσης την ημέρα αυτή δεν λείπουν και οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονικές συνήθειες. Για παράδειγμα στην Ήπειρο την Καθαρά Δευτέρα «δεν πιάνουν μαχαίρι, δεν κόφτουν τίποτε, για να μην κόφτουν τα ποντίκια τα γεννήματα». Όπως στην Πυλία τρώνε μια μπουκιά από τη Σαρακοστοκουλούρα, για να μην κομπώσουν τη Σαρακοστή, να μην τους πιάσει η Σαρακοστή νηστικούς.
Καλά Κούλουμα και καλή Σαρακοστή…
Καλλιόπη Γραμμένου
