Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και βαπτιστής του Χριστού κατέχει την πρώτη θέση στο «χορό» των Αγίων, καθώς επίσης πάνω από100 άγιοι φέρουν το όνομά του . Γι’ αυτό η μνήμη του γιορτάζεται παντού και το όνομά του είναι από τα κυριότερα αντρικά ονόματα.
Είναι ένα άγιος που θεωρείτε «αγροτικός», καθώς τα νερά του Ιορδάνη ποταμού κάνουν τη γη πλούσια… οι αγρότες συχνά επικαλούνται τα γονιμοποιά ύδατα του ουρανού για τις σοδιές τους, καθώς ο επίγειος Ιορδάνης είναι αντίγραφο του ουράνιου Ιορδάνη…
Έτσι, στη Θράκη οι χωρικοί από το πρωί τριγυρνούν κατά ομάδες στα χωριά τους κρατώντας δοχεία νερό, όπου βυθίζουν κλωνάρια δέντρων και βρέχει ό ένας τον άλλο, για το καλό του χρόνου.
Για τον Αϊ Γιάννη ο λαός επίσης πιστεύει ότι φέρνει τις «τύχες», γι’ αυτό τον ονομάζουν «ριζικάρη και «κλήδονα» από το γνωστό έθιμο, ( βοηθά τα μαντέματα και φανερώνει τα μελλούμενα) και «ριγανά» γιατί την ημέρα αυτή αρχίζουν το μάζεμα της ρίγανης. Σε πολλά μέρη από τη ρίγανη που μαζεύουν το πηγαίνουν στην εκκλησία, τη διαβάζουν και μ’ αυτή μαζί με αγιασμό ραντίζουν τα κτήματα τους. Έτσι θα έχουν καλή σοδειά. Επίσης το ονομάζουν και «κυνηγό» γιατί εκείνη την περίοδο της γιορτής του βγαίνουν για κυνήγι.
Όλες αυτές οι ονομασίες είναι αφιερωμένες για τον Άγιο σύμφωνα με τις έξι μέρες του χρόνου που είναι αφιερωμένες σ’ αυτόν:
7 Ιανουαρίου (Σύναξης Προφήτου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου), η αρχαιότερη εορτή
24 Φεβρουαρίου (1η & 2η εύρεση της Τίμιας Κεφαλής του)
25 Μαΐου (3η εύρεση της Τίμιας Κεφαλής του)
24 Ιουνίου (Γενέθλιων του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου), ορίσθηκε μετά τον καθορισμό των Χριστουγέννων (4ος αιώνας).
29 Αυγούστου (Αποτομή της Τίμιας Κεφαλής του), καθορίστηκε ομοίως τον 4ο αιώνα, και
23 Σεπτεμβρίου (Η σύλληψή του από την μητέρα του Αγία Ελισάβετ)
Είναι γνωστό στο λαός μας ότι ο Ιωάννης ο Πρόδρομος είναι και θεραπευτής…. «Άγιε μου Γιάννη, γιάνε το…». Είναι χαρακτηριστική επίσης και η έκφραση για κάποιον που έχει χάσει τα λογικά του «Αυτός είναι για τον Αϊ- Γιάννη». Ίσως αυτό να λέγεται επειδή ο άγιος στα μάτια των σύγχρονων να έμοιαζε λίγο με «αλλοπαρμένο»…
Γι’ αυτό τον λένε και «Θερμολόγο», «Ριζολόγο», «Παροξυσμό», «Κρυατίδη», γιατί πιστεύουν ότι θεραπεύει τη θέρμη, τους σπασμούς που δημιουργεί η ελονοσία.
Μια άλλη συνήθεια παλιά, ήταν να βάζουν τα εικονίσματα τους σε τρεχούμενο νερό, και μ’ αυτό το «άγιασμα» προσπαθούσαν να γιατρέψουν την αρρώστια. «Όταν περνάς από του κουμπάρου σου το σπίτι, χαιρέτα κι ας μην είναι κανείς' στην πόρτα κάθεται ο Άι-Γιάννης.» (Κεφαλονιά) Χαρακτηριστικό έθιμο της ημέρας είναι οι νονοί να φέρνουν στους αναδεκτούς, τα δώρα της Πρωτοχρονιάς, ιδιαίτερα στα νήπια, που δεν περίμεναν παιγνίδια, αλλά ρουχαλάκια κι «ασημώματα».
Σε μερικούς τόπους κάνουν πανηγύρια για να τιμήσουν τον Άγιο και κατά τη διάρκειά τους σφάζουν ένα βόδι και ακολουθούν συνεστιάσεις. (Λήμνος) Αλλού υπάρχει η συνήθεια μετά το τέλος της λειτουργίας να κόβουν στο νάρθηκα της εκκλησίας (πρόναος αποτελεί το δυτικό άκρο του ναού και είναι ο πρώτος χώρος για τον εισερχόμενο) μια πίτα και να τη μοιράζουν σ’ όλους του χωριανούς.
Ακόμα ένα άλλο έθιμο της ημέρας αυτή που συμβαίνει στην Ανατολική Θράκη, ως συνέχεια των αγυρμών του δωδεκαημέρου, θεωρούνται οι «μπαμπόγεροι». Μια ομάδα αντρών ντυμένοι με παλιόρουχα, κρεμούν κουδούνια ή δέρματα γίδας και περιζωσμένοι με αλυσίδες κουδουνιών γυρίζουν στους δρόμους κάνοντας έναν τρομακτικό θόρυβο και επιβάλλοντας εκβιαστικά συλλογή χρημάτων ή ειδών.
Στον Νομό Καβάλας έχουμε το έθιμο των Αράπηδων και αναπαριστά τη μάχη της ζωής με τον θάνατο. Παλικάρια και παιδιά, ντυμένα με προβιές και ζωσμένα με βαριά κουδούνια, τα «τσάνια», βγαίνουν από τα σοκάκια του χωριού και με τον εκκωφαντικό θόρυβο των κουδουνιών ξορκίζουν το κακό και φέρνουν το αισιόδοξο μήνυμα της ζωής.
Άλλα έθιμα έχουν ως βάση τους την αντίληψη για την τιμή την οποία αξιώθηκε ο Πρόδρομος, να βαπτίσει το Χριστό. Ο παπάς που πήγαινε να ευχηθεί στα σπίτια, όπου υπήρχε παιδί αγόρι, το σήκωνε με τα χέρια του και έλεγε: «άξιος! άξιος!"» δηλαδή να γίνεις άξιος, όπως ο Βαπτιστής Ιωάννης, που αξιώθηκε να βαπτίσει το Χριστό. Αλλού το αξίωμα το κάμνουν παιδιά που γυρίζουν στα σπίτια μ' ένα σκαμνί.
Το έθιμο των «Προδρομιτών», που προέρχεται από την Κατερίνη και ανάγεται στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, αναβιώνεται στις μέρες μας από τους εορτάζοντες, στα σπίτια σαν καλαντιστές- κουμπάροι, και να εύχονται στην οικογένεια τα πιο δυνατά παινέματα. Το ίδιο συνεχίζουν σήμερα -για φιλανθρωπικούς ή κοινωφελείς σκοπούς- οι Καταφυγιώτες της Κατερίνης.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο αναφέροντας το όνομά του μετά την Παναγία στις προσευχές και στις δεήσεις.
«Μετανοείτε, ήγγικεν γαρ η βασιλεία των ουρανών», «βαπτίζοντας τους προσερχόμενους προς αυτόν»
Χρόνια πολλά σε όλους και όλες όσες γιορτάζουν και να έχουμε την ευλογία του Αγίου.
Καλλιόπη Γραμμένου
Δημοσιογράφος- Παιδαγωγός
