Εμείς διαβάζουμε, γράφουμε την κριτική μας, αλλά και ρωτάμε τον δημιουργό, ώστε να μας αποκαλύψει τις κρυφές πτυχές του έργου του…
ΚΡΙΤΙΚΗ: Θα μπορούσε εύκολα να χαρακτηριστεί ως ένα ιστορικό μυθιστόρημα, με πολλά στοιχεία από ψυχολογικό θρίλερ, θα μπορούσε όμως παράλληλα να θεωρηθεί και ως αστυνομικό μυθιστόρημα, μιας και κάθε του σελίδα αποτελεί «απάντηση» των όσων βιώνουν οι ήρωες, μέσα από ένα κείμενο γεμάτο θησαυρούς.
Η Ελευθερία Μεταξά, καταφέρνει να κάνει ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο, δένοντας το χθες και το σήμερα μ’ έναν μοναδικό τρόπο, άξιο θαυμασμού, καθώς η ροή του κειμένου έχει ταυτιστεί με τις εικόνες και τα γεγονότα.
Δυνατοί χαρακτήρες – δυναμικοί πρωταγωνιστές, με «ανθρώπινες» αδυναμίες, διαπροσωπικές σχέσεις με μυστηριακό «υπόβαθρο» και φυλαγμένα μυστικά με «προσεγμένες» λεπτομέρειες που δύσκολα ανακαλύπτουμε, συνθέτουν αυτό το λογοτεχνικό «κόσμημα», αυτό το «θησαυρό» που καλούμαστε να «γευτούμε». Τολμήστε το…
Τι ήταν αυτό που σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο;
Αφορμή για το βιβλίο στάθηκε μια τυχαία συζήτηση με τον εκδότη μου, τον Γιάννη Κωνστανταρόπουλο, στην οποία μου ανέφερε την ιστορία ενός συγγενικού του προσώπου που ήρθε πρόσφυγας από τη Σμύρνη. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, γεννήθηκε στο μυαλό μου η εικόνα ενός άντρα που μαζεύει όσα από τα υπάρχοντά του μπορεί και ετοιμάζεται να ακολουθήσει μαζί με την οικογένειά του τον δρόμο της προσφυγιάς. Είναι αποφασισμένος να κάνει μια νέα αρχή στην Ελλάδα και ξέρει ότι ο «θησαυρός», που ποτέ δεν αφήνει από κοντά του, θα τον βοηθήσει να ξεκινήσει την καινούρια του ζωή στη μητέρα πατρίδα. Φεύγοντας από το γραφείο του Γιάννη και μέχρι να φτάσω στο σπίτι μου, ήξερα ότι μόλις είχα ξεκινήσει τη νέα περιπέτεια του Μάνου Βαρσάμη και της Έλσας Γληνού, αυτή τη φορά συνδυασμένη με την ιστορία της Σμύρνης.
Η αφήγηση και οι περιγραφές σας είναι τόσο ζωντανές, σε βαθμό που δύσκολα θα πιστέψει κάποιος πως είναι δημιούργημα της φαντασίας σας. Κάνω λάθος;
Παράλληλα με τη συγγραφή του Θησαυρού της Σμύρνης έκανα μια πολύμηνη έρευνα γι’ αυτήν την τόσο οδυνηρή για τον Ελληνισμό περίοδο. Διάβασα ιστορικά βιβλία, άρθρα από εφημερίδες της εποχής, διάφορα αφιερώματα για τη Σμύρνη του 1922 και μαρτυρίες προσφύγων που γλίτωσαν από τη σφαγή και κατάφεραν να φτάσουν στην Ελλάδα. Ανακάλεσα στη μνήμη μου όλες τις διηγήσεις της νονάς της μητέρας μου, της θείας Σοφίας, η οποία μας είχε αφηγηθεί πώς ζούσε ως μικρό κορίτσι στη Σμύρνη και πώς έφυγε αποκεί μαζί με την οικογένειά της. Παρότι τότε ήταν ακόμη παιδί, οι αναμνήσεις της παρέμειναν πολύ ζωντανές, αφού χαράχτηκαν βαθιά στην ψυχή της. Συνθέτοντας, λοιπόν, όλα αυτά τα στοιχεία και προσθέτοντας και τη δική μου φαντασία, προσπάθησα να αποδώσω με τη μεγαλύτερη δυνατή ζωντάνια εκείνες τις τραγικές στιγμές.
Το χθες, το σήμερα και το αύριο, μέσα από πολέμους, καταστροφές και πρόσφυγες. Είναι το κακό της μοίρας των λαών ή ένα μοιραίο γεγονός που επαναλαμβάνεται;
Νομίζω ότι οι απλοί άνθρωποι μεταξύ μας δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε. Τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα είναι αυτά που προκαλούν τους πολέμους, που καλλιεργούν τα μίση και την έχθρα, τη μισαλλοδοξία και τις αντιπαλότητες. Το κακό, βεβαίως, με τους λαούς είναι ότι δεν έχουν ιστορική μνήμη, δεν θυμούνται ούτε τι προκάλεσε έναν πόλεμο ούτε –κυρίως– ποιες ολέθριες συνέπειες έχει, τόσο για τους ηττημένους όσο και για τους νικητές. Έτσι, επαναλαμβάνονται διαχρονικά τα ίδια λάθη. Αν διαβάσουμε με προσοχή την ιστορία, θα διαπιστώσουμε ότι οι περιστάσεις που οδηγούν σε έναν πόλεμο, ανεξαρτήτως εποχής, θρησκείας και εθνικότητας, είναι παρόμοιες, όπως παρόμοιες είναι και οι αντιδράσεις των ανθρώπων. Ίσως φταίει και η φύση του ανθρώπινου είδους, τα κατώτερα ένστικτα που βγαίνουν στην επιφάνεια στην προσπάθειά του για επιβίωση. Δεν είναι περίεργο που τα άλογα όντα, τα ζώα, επιτίθενται μόνο όταν νιώσουν κίνδυνο ή για να εξασφαλίσουν την τροφή τους, ενώ το έλλογο ον, ο άνθρωπος, δεν διστάζει να εξοντώσει τους ομοίους του δίχως να έχει κάποια ανάγκη και δίχως να απειληθεί; Δίκαια, λοιπόν, αναρωτιέται ο Καντ: «Θα πειστεί κάποτε το χοντροκέφαλο ανθρώπινο γένος ότι μεγαλύτερη μωρία και συμφορά από τον πόλεμο δεν υπάρχει, και από τα παθήματά του θα διδαχθεί κάποτε ότι πρέπει να τον καταργήσει, σαν υπερβολικά οδυνηρό και ακριβό τρόπο για επίλυση διαφορών;».
Πόσο εύκολο ήταν για εσάς να καταγράψετε όλα αυτά τα γεγονότα και να πλάσετε αυτό το πλούσιο σε ανατροπές ψυχολογικό θρίλερ;
Η δυσκολία στο συγκεκριμένο βιβλίο, που είναι τελείως διαφορετικό από όσα έχω γράψει μέχρι σήμερα, καθώς ένα μεγάλο μέρος του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «ιστορικό μυθιστόρημα», ήταν να συνδέσω το παρελθόν με το παρόν, να συνδυάσω την ιστορία με το ψυχολογικό θρίλερ, το είδος το οποίο υπηρετώ. Τα εκατό χρόνια που χωρίζουν το 1922 από την εποχή μας αποτελούσαν ένα φαινομενικά δυσεπίλυτο πρόβλημα. Τη λύση μού την έδωσε ο Χριστόδουλος Ραγιόγλου, το πρώτο θύμα του δολοφόνου που κυνηγά ο Μάνος Βαρσάμης και η Έλσα Γληνού (το πρωταγωνιστικό δίδυμο των τριών τελευταίων μου βιβλίων), ένας αιωνόβιος γέροντας που ήρθε σε βρεφική ηλικία από τη Σμύρνη ως πρόσφυγας. Έτσι, κατάφερα να συνδυάσω το τότε και το τώρα, την ιστορία με την αστυνομική λογοτεχνία και να καταδείξω πώς ο παραλογισμός του πολέμου προκαλεί ολέθριες συνέπειες που ακολουθούν και τις επόμενες γενιές.
Δείχνετε με τη γραφή σας πως όλοι οι ήρωές σας έχουν κάτι το συναρπαστικό μέσα τους και ειδικά οι «κακοί». Είναι κάτι που εξαρχής φροντίζετε να τους περάσετε στο DNA τους ή αυτοί οι ίδιοι, μέσα από τη δράση τους, σας βοηθούν να τους το «δημιουργήσετε»;
Πάντα έβρισκα πολύ πιο ενδιαφέροντες ως χαρακτήρες τους κακούς, αφού η ψυχολογία τους είναι ιδιαίτερα σύνθετη και πολυδιάστατη. Με ενδιαφέρει να ψάχνω τα κίνητρά τους, τους λόγους που τους οδηγούν σε παραβατική συμπεριφορά, ακόμα και στο έγκλημα. Άλλωστε, ανέκαθεν πίστευα πως κανείς μας δεν γεννιέται κακός αλλά γίνεται, εξαιτίας του περιβάλλοντος και των εμπειριών του, της αγάπης που στερήθηκε, του αισθήματος κατωτερότητας που νιώθει, των ευκαιριών που δεν του δόθηκαν. Θα μου πείτε, όλοι όσοι δεν είχαν όμορφα παιδικά χρόνια ή βίωσαν δυσκολίες στη ζωή τους γίνονται εγκληματίες; Ασφαλώς όχι. Και αυτό ακριβώς είναι που με ιντριγκάρει για να αναλύσω την ψυχοσύνθεση των «κακών» μου, η ανακάλυψη δηλαδή εκείνου ή εκείνων των στοιχείων που τους οδήγησαν στην αποκλίνουσα συμπεριφορά και στο έγκλημα.
Είναι τελικά οι επιλογές μας αυτές που καθορίζουν την πορεία της ζωής μας;
Σε πολύ μεγάλο βαθμό, ναι. Σαφώς και παίζει μεγάλο ρόλο το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε, αφού συμβάλλει τα μέγιστα στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητάς μας, όμως την πορεία μας στη ζωή την καθορίζουμε ως επί το πλείστον εμείς. Βέβαια, θέλει θάρρος και αυτογνωσία για να παραδεχτεί κάποιος πως μια αποτυχία οφείλεται σε λάθος επιλογή, γι’ αυτό συνήθως κατηγορούμε τους άλλους, την τύχη ή τη μοίρα μας.
Τι θα λέγατε σ’ έναν αναγνώστη ώστε να τον προτρέψετε να διαβάσει αυτό το βιβλίο σας;
Θα του έλεγα πως μέσα από τις σελίδες του θα παρακολουθήσει άλλη μια περιπέτεια του Μάνου Βαρσάμη και της Έλσας Γληνού, γεμάτη αγωνία και μυστήριο, παράλληλα όμως θα μάθει και άγνωστες στο ευρύ κοινό πτυχές από την ιστορία της καταστροφής της Σμύρνης. Ίσως, μάλιστα, το συγκεκριμένο βιβλίο να τον προτρέψει να διαβάσει περισσότερα για τη συγκεκριμένη περίοδο. Γενικά, θεωρώ πολύ σημαντική τη γνώση της ιστορίας και, δυστυχώς, οι γνώσεις που αποκομίζουμε από το σχολείο γι’ αυτήν είναι ελλιπείς. Νομίζω πως όλοι οφείλουμε να διαβάζουμε και να μαθαίνουμε την ιστορία μας σε βάθος, να μην αρκούμαστε σε όσα διδαχτήκαμε στα σχολικά μας χρόνια, γιατί είναι γνωστό πως λαός δίχως ιστορική μνήμη είναι λαός με δυσοίωνο μέλλον, καταδικασμένος να επαναλαμβάνει τα λάθη του παρελθόντος.
Σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία και εύχομαι ολόψυχα υγεία και πολλές επιτυχίες!
Παύλος Ανδριάς, για τον aylogyrosnews
